Stanisław Albin Apfel–Czaszka

Urodził się 6 kwietnia 1895 r. w Lipicy Górnej koło Rohatyna. Syn Józefa, urzędnika, i Heleny z Waidmanów.

Był organizatorem skautingu we Lwowie.

W latach 1900-1904 kształcił się w szkole powszechnej w Borysławiu. W latach 1905-1906 uczył się w szkole realnej w Drohobyczu, a następnie w III Gimnazjum Klasycznym we Lwowie i w 1913 r. uzyskał tam maturę. Podjął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Lwowskiego. Działacz Towarzystwa Akademickiego „Zjednoczenie” i powołanej przy niej w 1911 r. II Drużynie Skautowej im. Chodkiewicza.

Od 1913 r. należał do Związku Strzeleckiego, ukończył kurs podoficerski (1914 r.).

W czasie I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 r. w oddziałach strzeleckich i Legionach Polskich. Służył, jako kpr. sanitarny, w 3 komp. III baonu 1 pp LP (od 23 października 1914). 25 lutego 1915 r. otrzymał stopień sierż. Wyróżnił się w czasie bitwy pod Jastkowem (31 lipca 1915).

W bitwie pod Jastkowem w nocy na 31. lipca 1915 r. nocny szturm piechoty naszej był otwarty; kompanje szykowały się na nowo na pozycjach szturmowych. Pole między nami, a okopami wroga, oświetlone było jak w dzień, łuną pożaru. Na polu tym pozostali liczni towarzysze broni, polegli i ranni. Z wysłaniem patrolu celem ich pozbierania czekano, aż pożar przygaśnie. Wówczas sierżant sanitarny 3. kompanii III. baonu Stanisław APFEL (CZASZKA) na ochotnika poszedł sam jeden pod okopy wroga na pewną niemal śmierć lub niewolę; opatrzył kilkudziesięciu kolegów, po czem powrócił szczęśliwie po patrol i nosze i w ciągu kilku godzin wszystkich pozbierał z pobojowiska [z wniosku płk. Tadeusza Piskora na order Virtuti Militari].

Był ranny 24 sierpnia 1915 r. pod Wysokim Litewskim, leczył się w szpitalu Obrony Krajowej nr 9 w Krakowie, a następnie od 7 stycznia 1916 r. przebywał w Domu Uzdrowieńców LP w Kamieńsku. 24 stycznia zwolniony z Legionów, wkrótce ponownie podjął w nich służbę. Powrócił do pułku i został przydzielony do okm. Ukończył szkołę oficerską pułku. 1 kwietnia 1917 r. otrzymał stopień chor. san.

Po kryzysie przysięgowym 1 października 1917 r. wcielony do armii austro-węgierskiej. Ukończył kurs wyszkolenia formacji marszowych XXIII korpusu, a 30 grudnia szkołę oficerską w Basowicach pod Triestem. Od stycznia 1918 r. był żołnierzem 56 pp; od 1 lutego dowodził plut. w 1 polskiej komp. etapowej na froncie włoskim. W październiku powrócił do Lwowa.

Podjął działalność w Polskiej Organizacji Wojskowej.

Od 1 listopada 1918 r. uczestniczył w obronie Lwowa przeciwko Ukraińcom. Należał do załogi pociągu pancernego nr 3. 12 kwietnia mianowany ppor. piech., od 15 kwietnia sprawował funkcję adiutanta w IV baonie 5 pp leg. Od września tego roku do 1921 r. pełnił służbę w Oddz. II Dowództwa Okręgu Generalnego Lwów. Był oficerem defensywy, kierownikiem administracyjno-manipulacyjnym oraz referentem organizacyjno-personalnym. 1 stycznia 1920 r. awansował na por. piech., a 1 listopada – na kpt. piech. (z dniem 1 kwietnia). Przejściowo (lipiec-sierpień) był przydzielony do lwowskiego inspektoratu Armii Ochotniczej. Od 3 do 20 sierpnia służył w kadrze oddziału ochotniczego mjr. Romana Abrahama, a później był adiutantem i oficerem ordynansowym w 5 puł.

Po zakończeniu działań wojennych został referentem Oddz. III DOGen Lwów – był m.in. dowódcą szkoły podoficerów oświatowych. 1 października 1921 r. odkomenderowany celem dokończenia studiów na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza (ukończył sześć semestrów). Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919, służył w 24 pp. Ukończył kurs dla oficerów sztabowych przy DOK nr VI we Lwowie. 20 marca 1923 r. przeniesiony do korpusu oficerów sanitarnych, dowodził kompanią w 6 baonie sanitarnym. 20 czerwca 1923 r. czasowo objął funkcję młodszego lekarza w baonie 51 pp. Ze względu na stan zdrowia 1 października 1924 r. przeszedł na rok w stan nieczynny, zaś 30 kwietnia 1926 r. w stan spoczynku.

Jednocześnie uczęszczał do lwowskiej Szkoły Dramatycznej. Jako student w latach 1921-1923 sprawował funkcję kierownika artystycznego Reprezentacyjnego Teatru Żołnierza we Lwowie. Studia ukończył w 1924 r. i po zdaniu egzaminu przed komisją kwalifikacyjną Związku Artystów Scen Polskich uzyskał uprawnienia aktora dramatu. Od stycznia 1924 r. występował we lwowskich Teatrach Miejskich, w których od 1927 r. był asystentem reżysera. Okresowo współpracował z innymi teatrami lwowskimi i objazdowymi (m.in. w drugiej połowie 1926 r. w Stanisławowie). Był członkiem kierownictwa artystycznego Teatru dla Dzieci i Młodzieży we Lwowie, w latach 1927-1928 występował w tamtejszym Teatrze Małym, a w 1929 r. w objazdowym Teatrze Premier (m.in. w Poznaniu). W sezonie 1929-1930 pracował jako aktor i reżyser w Teatrach Miejskich we Lwowie, a później aż do wojny grał i reżyserował głównie w teatrach objazdowych.

Członek Związku Legionistów Polskich, sprawował m.in. funkcję wiceprezesa oddziału lwowskiego.

31 sierpnia 1939 r. zmobilizowany do WP, został kwatermistrzem szpitala wojennego nr 605. Podczas kampanii wrześniowej 18 września przeszedł na Węgry, gdzie został internowany. Przebywał w obozach w Jolsra, Selyp i Vámosmikola. Po zajęciu Węgier przez Niemców w marcu 1944 r. wywieziony do stalagu VII A w Steinbrück, a potem do oflagu III A w Luckenwalde. W okresie pobytu w obozach prowadził działalność kulturalno-oświatową wśród oficerów.

W 1945 r. powrócił do kraju i zamieszkał we Wrocławiu i od sezonu 1945-1946 należał do zespołu Teatru Miejskiego. Był też reżyserem i sekretarzem teatru. Następnie w sezonie 1946-1947 sprawował funkcję wicedyrektora administracyjnego wrocławskiej Opery Dolnośląskiej. Potem (sezon 1947-1948) grał i reżyserował w Teatrze Ziemi Opolskiej i we wrocławskim Teatrze Dolnośląskim (1948-1949). Przeniósł się do Częstochowy, gdzie w latach 1949-1951 pracował w Teatrze Dramatycznym. 1 maja 1951 r. przeniósł się do Teatru im. Wyspiańskiego w Katowicach. Wykładał w Studium Dramatycznym działającym przy tym teatrze oraz w szkole dla reżyserów teatrów amatorskich. W 1963 r. przeszedł na emeryturę.

Od 26 lutego 1948 r. był tajnym współpracownikiem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego we Wrocławiu.

Zmarł 4 lutego 1968 r. w Piekarach Śląskich.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl. i Krzyżem Niepodległości.

Żonaty dwukrotnie; z Anną Flaumhaft, z którą miał syna Tadeusza Konstantego (ur. 20 VIII 1920), oraz z Marią Jakubek (Wróbel?), z którą miał córkę Ingeborgę (ur. 1935).