Bojownikom niepodległości

Stanisław Arczyński

(1879–1956)

Urodził się 29 września 1879 r. w Skierniewicach. Syn Kazimierza, notariusza.

Po ukończeniu szkoły realnej w Łowiczu od 1900 r. studiował na Wydz. Mechanicznym Politechniki Warszawskiej.

W okresie studiów uczestniczył w działalności organizacji narodowo–demokratycznych. W 1901 r. został członkiem komisji robotniczej „Zetu” oraz Związku im. J. Kilińskiego. Aresztowany przed 1 maja 1903 r., przez dwa tygodnie był więziony w X pawilonie warszawskiej cytadeli, po czym zwolniony z braku dowodów. W latach 1905–1906 jako członek zespołu kierującego Związku im. J. Kilińskiego, był współredaktorem pism Czołem i Kiliński, a od stycznia 1908 r. przewodniczącym Komisji Naukowej związku.

Po wybuchu strajku szkolnego (1905) przerwał studia i w październiku 1896 r. wyjechał do Pragi. Tam kontynuował naukę w Wyższej Szkole Inżynierii Maszynowej i w czerwcu 1908 r. uzyskał dyplom inżyniera metalurgii.

Jednocześnie z grupą działaczy Związku im. J. Kilińskiego należał do organizatorów „Ogniska Polskiego” w Pradze, stow. będącego kontynuacją „Zetu”.

Po ukończeniu studiów powrócił do Warszawy i od 1 października 1908 r. pracował jako konstruktor w biurze technicznym „Dr W.P. Kłobukowski”.

Należał do NZR, jako zwolennik walki z Rosją współdziałał ze zwolennikami oderwania NZR od Ligi Narodowej. Od września 1908 do kwietnia 1909 r. był prawdopodobnie członkiem Zarządu Głównego NZR. Aresztowany w kwietniu 1909 r., po półrocznym pobycie w więzieniu został wydalony administracyjnie poza granice państwa rosyjskiego.

Od grudnia tego roku przebywał w Pradze. Pracował tam w Towarzystwie Akcyjnym Budowy Maszyn „Breitfeld i Danek”. W końcu 1910 r. uzyskał zezwolenie na powrót do kraju. W styczniu 1911 r. podjął pracę jako konstruktor i asystent walcowni w hucie „B. Hantke” w Rakowie koło Częstochowy. Był organizatorem klubu robotniczego (kierował nim do 1916). W maju 1916 r. przeniósł się do Warszawy i do stycznia 1917 r. pracował jako taksator w towarzystwie ubezpieczeniowym, a później naczelnik biura w Związku Straży Pożarnych.

W tym też czasie wznowił działalność polityczną. Po zjednoczeniu NZR z NSR (23–24 maja 1920) działał w NPR. Na II Kongresie tej partii (4–6 września 1921) został wybrany członkiem Rady Naczelnej. W późniejszym okresie zaprzestał działalności politycznej.

Od lipca 1921 do października 1933 r. pracował w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Był naczelnikiem wydz. osobowego, a później prezydialnego. Następnie objął stanowisko naczelnika Urzędu Probierczego w Warszawie i zajmował je do września 1939 r.

Jednocześnie w latach 1921–1939 był członkiem Stow. Urzędników Państwowych.

Po II wojnie światowej w połowie 1945 r. został ponownie naczelnikiem Urzędu Probierczego. Należał wówczas do Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Społecznych.

Zmarł 9 lutego 1956 r. w Warszawie.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Źródła

W.K. Cygan, Żołnierze Niepodległości 1863–1938 Słownik biograficzny t. 2, Mińsk Mazowiecki – Warszawa – Kraków 2011; T. Monasterska, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. I, Warszawa 1985; „Monitor Polski” 1932, nr 64.