Bojownikom niepodległości

Stanisław Baczyński

(1890–1939)

Urodził się 5 maja 1890 r. we Lwowie. Syn Zygmunta, powstańca 1863 r., rzemieślnika.

Jako uczeń należał do socjalistycznej organizacji młodzieży „Promień”. Po ukończeniu gimnazjum podjął studia polonistyczne i filozoficzne na Uniwersytecie Lwowskim. Działał wówczas w organizacji studenckiej „Życie” oraz w towarzystwie „Kultura”. Prowadził akcję oświatową wśród robotników. Jednocześnie współpracował z pismami literackimi we Lwowie i Warszawie. W 1913 r. opublikował swoją pierwszą powieść.

Od 1914 r. należał do Zw. Strzeleckiego.

Po wybuchu wojny skierowany do Warszawy, celem prowadzenia werbunku do Legionów. Należał wówczas też do PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Aresztowany w końcu roku przez rosyjską żandarmerię, zbiegł z więzienia i przeszedł linię frontu.

Służył w 1 puł LP. Ranny nad Stochodem (1916), po okresie rekonwalescencji we Lwowie skierowany został ponownie do Warszawy. Należał do POW.

W latach 1917-1918 wykładał historię literatury polskiej w warszawskich gimnazjach.

Od listopada 1918 r. w WP. W styczniu 1919 r. objął funkcję szefa wydz. operacyjnego Dowództwa Organizacji Wojskowej na Górnym Śląsku. W sierpniu został szefem wydz. plebiscytowego dla Śląska Cieszyńskiego, Spiszu i Orawy w Oddz. II Sztabu Generalnego. Po rozwiązaniu wydz. skierowany do prac POW na Górnym Śląsku. W grudniu 1920 r. został szefem wydz. organizacyjnego Dowództwa Obrony Plebiscytu. Podczas III powstania śląskiego (1921) był organizatorem i dowódcą Robotniczych Oddziałów Destrukcyjnych Południowej Grupy Wojsk Powstańczych. Po zakończeniu powstania powrócił do służby w Oddz. II. W końcu 1921 r. przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r.

W 1925 r. wyjechał do Paryża, a stamtąd do Grecji, Turcji, Palestyny i Egiptu. Po powrocie zajmował się pracą literacką, pedagogiczną, społeczną i wydawniczą.

W 1927 r. był współzałożycielem i redaktorem tygodnika literackiego Wiek XX, a po jego likwidacji w 1929 r. – miesięcznika polityczno-społecznego Europa. Od 1932 r. pracował w Wojskowym Biurze Historycznym. Od 1933 r. wykładał współczesną literaturę rosyjską w Instytucie Badawczym Europy Wschodniej w Wilnie. Należał do inicjatorów i aktywnych uczestników Kongresu Pracowników Kultury we Lwowie (1936), w związku z czym w następnym roku został usunięty z pracy w instytucie w Wilnie.

Członek Zw. Legionistów Polskich oraz przewodniczący sekcji literackiej Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Zwolennik marksistowskiej teorii kultury.

Zmarł 27 lipca 1939 r. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie kwat. B-5.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości z mieczami.

Żonaty ze Stefanią Zieleńczykówną, miał z nią syna Krzysztofa Kamila (22 I 1921-4 VIII 1944), poetę, pchor. AK, poległego w powstaniu warszawskim.

Źródła

J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 t. 1, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w Warszawie, Warszawa 1989; W.K. Cygan, Żołnierze Niepodległości 1863-1938. Słownik biograficzny t. 2, Mińsk Mazowiecki-Warszawa-Kraków 2011; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 132/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924; Rocznik oficerski rezerw 1934; E. Semil, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 1, Warszawa 1985.