Stanisław Gąsowski

Urodził się 9 września 1881 r. w Chełmży. Syn Wacława, kupca, i Apolonii z d. Goga.

Ukończył szkołę powszechną w rodzinnym mieście, po czym w latach 1896-1901 kształcił się w gimnazjum w Chełmnie. Tam był współorganizatorem, po czym członkiem oraz prezesem tajnego kółka Zw. Filomatów pomorskich. Za tę działalność w 1901 r. został uwięziony przez Niemców. Pozbawiony prawa zdawania matury na terenie Rzeszy, uzyskał ją eksternistycznie w III Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie.

Odbył roczną praktykę rolniczą w dobrach rycerskich Witosław i Nawra, a następnie studiował ekonomię w Wyższej Szkole Rolniczej w Berlinie oraz na uniwersytetach we Wrocławiu i Lipsku, gdzie w 1908 r. uzyskał doktorat.

Podjał wówczas pracę zawodową. W 1910 r. kupił majątek ziemski w Augustowie pow. Szczytno i tam zajmował się gospodarstwem.

Działacz społeczny i kulturalny. Należał do Mazurskiej Partii Ludowej, z której w 1912 r. został usunięty z powodu prawicowych przekonań. Zakładał kołka rolnicze w powiecie i sprawował nad nimi opiekę, przyczyniał się do podniesienia kultury gospodarczej rolników. Prowadził działalność edukacyjną wśród mieszkańców. W 1910 r. należał do współorganizatorów utworzenia w Szczytnie Banku Mazurskiego. W 1914 r. aresztowany przez Niemców pod zarzutem podejrzenia szpiegostwa, następnie został uwolniony. Do 1920 r. należał do ścisłego kierownictwa ruchu narodowego na Mazurach.

W 1914 r. został członkiem Rady Narodowej w Poznaniu. W październiku 1918 r. powierzono mu kierownictwo utworzonego w Nidzicy Tajnego Komitetu Obywatelskiego dla Mazur. W tym też roku został przewodniczącym Mazurskiej Rady Ludowej, z ramienia której wchodził w skład Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Był delegatem na zorganizowany tam w grudniu Polski Sejm Dzielnicowy.

Podczas plebiscytu prowadził aktywną działalność na rzecz przyłączenia Mazur do Polski. Pobity przez Niemców 21 stycznia 1920 r. podczas wiecu w Szczytnie. Od maja do lipca był przedstawicielem polskiej ludności przy landracie w Szczytnie. Po przegranym przez Polaków plebiscycie, wobec szykan, opuścił Mazury i zamieszkał w Toruniu.

Pracował jako naczelnik wydz. aprowizacji w Urzędzie Wojewódzkim Pomorskim. Przejściowo (od marca do sierpnia 1922 r.) komisaryczny burmistrz Tczewa. Po likwidacji wydz. aprowizacji w 1925 r. został naczelnym dyrektorem Krajowych Zakładów Opieki Społecznej w Wejherowie. Tam też był przejściowo komisarycznym burmistrzem miasta.

Wiceprezes Zw. Obrony Kresów Zachodnich w Wejherowie, prezes Koła Przyjaciół Harcerstwa w tym mieście, sekretarz Tow. Czytelni Ludowych i wiceprezes powiatowy Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (także członek jej pomorskiej rady nadzorczej). W 1931 r. wysunięty na członka Rady Naczelnej Zw. Obrony Kresów Zachodnich.

Od 1 lipca 1931 r. był wicestarostą krajowym pomorskim i naczelnikiem wydz. ogólnego tego starostwa. Funkcje te sprawował do września 1939 r.

Był prezesem Komitetu Wykonawczego Zjazdu byłych Działaczy Niepodległościowych Pomorza (1934-1935), prezesem oddziału toruńskiego Katolickiego Stow. im. Piotra Skargi, członkiem Wojewódzkiej Komisji Dyscyplinarnej, Stow. Pracowników Pomorskiego Samorządu Wojewódzkiego, Polskiego Zw. Zachodniego, Polskiego Białego Krzyża, PCK, Ligi Morskiej i kolonialnej oraz Tow. Naukowego w Toruniu.

Podczas II wojny światowej w 1939 r. aresztowany przez Niemców i osadzony w toruńskim forcie VII, później uwolniony. Od 1941 r. pracował w biurze księgowości rolniczej w Toruniu. Kilkakrotnie aresztowany, więziony w obozach koncentracyjnych w Oranienburgu, Dachau, Stutthof i w Grenzdorfie oraz w więzieniu bydgoskiego gestapo.

Po wyzwoleniu 2 lutego 1945 r. objął stanowisko naczelnika wydz. zdrowia i opieki społecznej, następnie wydz. pracy i opieki społecznej Zarządu Miejskiego w Toruniu. 28 lutego 1946 r. przeszedł na emeryturę.

Należał do Zw. Zawodowego Pracowników Samorządowych i PCK.

Zmarł 19 września 1949 r. w Toruniu i został pochowany na tamtejszym cmentarzu przy ul. Wybickiego.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 5 kl., złotym Krzyżem Zasługi i Medalem Niepodległości.

Żonaty (od 22 X 1918) z Władysławą Buszkiewicz, miał z nią córki Barbarę Marię (ur. 4 XII 1919) zamężną Serczykową, Janinę Urszulę (ur. 28 III 1922) i syna Wacława Stanisława (ur. 16 IX 1923).