Bojownikom niepodległości

Stanisław Hempel

(1882-1961)

Urodził się 13 marca 1882 r. w Dąbrowie Górniczej. Syn Jana Mariana, naczelnika górnictwa, i Leontyny z Zabielskich. Brat Joachima (zob.). Szwagier Konstantego Abłamowicza (zob.).
Początkowo mieszkał w Kielcach, a od 1896 r. w Warszawie. Tam uczył się w szkole handlowej Edwarda Ronthalera. Należał do tajnych kółek samokształceniowych. W 1903 r. był współzałożycielem koła Zw. Młodzieży Socjalistycznej. Od 1904 r. należał do PPS. Uczestnik strajku szkolnego (1905 r.).
Po ukończeniu szkoły odbył obowiązkową służbę w armii rosyjskiej w charakterze jednorocznego ochotnika w wołyńskim pułku lejbgwardii w Warszawie. Należał wówczas do rosyjskiej wojskowo-rewolucyjnej socjaldemokracji.
Po odbyciu służby wojskowej w styczniu 1906 r. wstąpił do OB PPS ps. „Hieronim”, „Izydor”, „Józef”, „Pankracy”, „Rafał”. Był instruktorem, a potem okręgowcem w Zagłębiu Dąbrowskim. Od września kierował szkołą bojową w Krakowie. W październiku został okręgowcem w Radomiu. Po rozłamie w partii (listopad 1906 r.) w PPS-Lewicy. Kierował jej OB w Radomiu. Dokonał udanego zamachu na naczelnika żandarmerii płk. von Płotto (6 grudnia). Skierowany do Łodzi, przeorganizował tamtejszą OB w Milicję Robotniczą. Wobec groźby aresztowania wyjechał do Galicji.
Tam podjął studia medyczne na Uniwersytecie Lwowskim. Zimą 1907 r. władze rosyjskie zażądały jego ekstradycji, w związku z czym wyjechał do Belgii. Tam rozpoczął studia chemiczne.
W czasie I wojny światowej w 1914 r. po zajęciu Belgii przez Niemców, jako poddany rosyjski został internowany. Na skutek starań rodziny po pół roku uwolniono go.
Wyjechał do Szwajcarii i kontynuował studia chemiczne na uniwersytecie w Lozannie. Ukończył naukę, uzyskując doktorat nauk przyrodniczych w dziedzinie chemii barwników. Równolegle pracował dla włoskiej firmy chemicznej. Potem na uniwersytecie w Genewie pracował dla francuskiej firmy Compagnie Natonale de Matieres Colorantes. Przeniesiony do centralnego laboratorium firmy w Suresne pod Paryżem, awansował na stanowisko kierownika laboratorium badawczego fabryki półproduktów i barwników w Oissel koło Rouen. W 1921 r. powrócił do Polski.
Zweryfikowany jako ppor. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r.
Pracował w MSWojsk nad organizacją przemysłu chemicznego dla potrzeb armii. W 1923 r. objął kierownictwo techniczne Zakładów Chemicznych „Zagłębie” w Zawierciu. W 1925 r. powołany do zorganizowania i prowadzenia Państwowej Szkoły Chemiczno-Przemysłowej w Warszawie. W 1927 r. objął stanowisko kierownika centralnego laboratorium w Państwowej Fabryce Zw. Azotowych w Mościcach. W 1936 r. powrócił do pracy w Dep. Uzbrojenia MSWojsk.
Pracował społecznie, był organizatorem Tow. Sportowego „Mościce”.
Podczas kampanii 1939 r. zmobilizowany do WP, wraz z ministerstwem ewakuowany w kierunku wschodnim, po agresji sowieckiej z 17 września przeszedł do Rumunii, gdzie został internowany. Potem wyjechał do Francji, gdzie przebywał na terenie pod rządami Vichy. W 1943 r. przez Hiszpanię, Portugalię i Gibraltar przedostał się do Wlk. Brytanii. Kierował badawczą sekcją chemiczną Wojskowego Instytutu Technicznego WP w Edynburgu. Jednocześnie pracował na tamtejszym uniwersytecie, uzyskując po raz drugi doktorat. W 1947 r. powrócił do Polski.
Pracował jako kierownik działu zjawisk powierzchniowych w Instytucie Chemicznym w Warszawie, od 1951 r. był zatrudniony w Zakładach Chemicznych „Oświęcim”, gdzie prowadził badania naukowe; uzyskał tytuł docenta. W 1958 r. przeszedł na rentę.
Założył oddział Polskiego Tow. Chemicznego w Oświęcimiu, był autorem prac specjalistycznych.
Członek ZBoWiD, a od 1956 r. PZPR.
Zmarł 20 lutego 1961 r. w Łodzi i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Komunalnym.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości z mieczami.
Opublikował: Wspomnienia bojowca, „Kronika Ruchu Rewolucyjnego w Polsce” nr 2/1937.
Żonaty z Wiktorią Abłamowicz, miał z nią syna Kazimierza (9 IX 1910-XII 1999), chemika.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 87/1931
Źródła

Z. Janota Bzowski, Dzieje rodziny Hemplów, Warszawa 1987; S. Kalabiński, A. Pacholczyk, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; H. Kiepurska, Warszawa w rewolucji 1905-1907, Warszawa 1974; „Monitor Polski” nr 87/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924; Rocznik oficerski rezerw 1934.