Stanisław Hempel

Urodził się 9 marca 1891 r. we Lwowie. Syn Joachima, przemysłowca, oraz Anny z Bądzyńskich. Brat Zygmunta (zob.). Uczęszczał do gimnazjum w Kielcach i Warszawie, w 1905 r. uczestniczył w strajku szkolnym. W 1909 r. został członkiem dyrekcji niezależnej grupy „Pet”. W latach 1909-1910 należał do tajnej organizacji wojskowej im. mjr. W. Łukasińskiego. Aresztowany 2 kwietnia 1910 r. w Warszawie razem z innymi delegatami „Petu”, został wkrótce zwolniony. W tym też roku uzyskał maturę w I szkole realnej we Lwowie, po czym krótki okres czasu studiował na Wydz. Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. Tam od 1910 r. był aktywnym działaczem Legii Niepodległości (członek jej władz – Delegacji Okręgowej), tajnej Armii Polskiej (I plut. 1 komp.) i PDS. Należał także do NZR. W okresie świąt wielkanocnych 1911 r. przewiózł do Kielc nielegalny w zaborze rosyjskim podręcznik skautowy. W czasie I wojny światowej od sierpnia 1914 r. służył w oddziale J. Piłsudskiego i 1 pp LP ps. „Waligóra”. Początkowo w 5 komp. strzeleckiej, w połowie miesiąca przeszedł do biura wywiadowczego Rajmunda Jaworowskiego. 9 października 1914 r. mianowany ppor. piech. Po likwidacji biura (kwiecień 1915 r.) był adiutantem J. Piłsudskiego. Przeniesiony do POW, od 1 sierpnia do 8 listopada 1915 r. zajmował stanowisko komendanta okręgu radomskiego. Następnie jako adiutant służył w Komendzie Naczelnej. Po utworzeniu Tymczasowej Rady Stanu był sekretarzem jej Komisji Wojskowej (styczeń-czerwiec 1917 r.). W okresie kryzysu przysięgowego aresztowany 13/14 lipca 1917 r. przez Niemców w Warszawie. Osadzony w cytadeli, w sierpniu przewieziony do obozu w Szczypiornie, a 27 września do Havelberga. W obozie tym przebywał do 7 stycznia 1918 r., po czym przeniesiono go do Modlina. Po rozbrojeniu okupantów w listopadzie 1918 r. wysłany do Francji, nawiązał stosunki dyplomatyczne między rządem polskim i francuskim. Czynił także przygotowania dyplomatyczne do wizyty J. Piłsudskiego we Francji. Od stycznia 1919 r. był dyrektorem biura prasowego Delegacji Polskiej na konferencję pokojową w Paryżu. Do służby czynnej w WP nie był powołany. Zweryfikowany jako por. rez. piech. z 1 czerwca 1919 r. Od 24 maja 1919 r. pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Początkowo był sekretarzem poselstwa polskiego w Bukareszcie (24 maja 1919-22 kwietnia 1921), następnie do 18 lipca 1924 r. tytularnym radcą poselskim II stopnia w Dep. Polityczno-Ekonomicznym MSZ, do 15 grudnia 1924 r. charge d’affaires w Pradze i ponownie pracownikiem centrali MSZ. 1 maja 1925 r. został charge d’affaires poselstwa RP w Teheranie, zaś od 11 października 1928 r. był tam posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym. Z dniem 22 grudnia 1932 r. objął też funkcję posła nadzwyczajnego i ministra pełnomocnego przy rządzie króla Iraku z siedzibą w Teheranie. Swoją misję dyplomatyczną zakończył w grudniu 1938 r. Po powrocie do kraju w listopadzie 1938 r. wybrany na senatora w województwie łódzkim; zasiadał w kole OZN. Po wybuchu wojny przedostał się do Francji; tam też uczestniczył w ruchu oporu. Aresztowany przez Niemców (3 lutego 1942 r.) i osadzony na Pawiaku w Warszawie, dzięki wstawiennictwu ambasady tureckiej w 1944 r. został zwolniony. We Francji mieszkał do 1966 r., po czym powrócił do Polski. Należał do grona piłsudczyków, przygotowujących obchody 100. rocznicy urodzin marsz. J. Piłsudskiego. Zmarł 25 stycznia 1968 r. w Warszawie. Pochowany w Alei Zasłużonych tamtejszego Cmentarza Wojskowego na Powązkach. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Krzyżem Walecznych, irańskim medalem Pahlewi i orderem Homayoun 1 kl., jugosłowiańskim orderem św. Sawy 2 kl. i rumuńskim orderem Korony Rumunii 3 kl. Opublikował: W awangardzie strzelców, „Żołnierz Legionów i POW” nr 3/1938. Żonaty z Janiną Hollender, historykiem sztuki.