Bojownikom niepodległości

Stanisław Henryk Arnold Orski [właśc. Wiesenberg Aron Hersch]

(1880–1944)

Urodził się 28 kwietnia 1880 r. w Drohobyczu. Syn Leona i Reginy (Racheli) z d. Goldhamer.

Uczył się w gimnazjach w Drohobyczu, Samborze i Sanoku. W roku 1902 uzyskał eksternistycznie maturę w III Gimnazjum im. Króla Jana Sobiwskiego w Krakowie. Ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Lwowskim, uzyskując w roku 1907 doktorat. Od 19 stycznia 1908 do 1 marca 1909 r. był kandydatem adwokackim w Drohobyczu, po czym odbył praktykę sędziowską w Sądzie Obwodowym w Stryju (do 22 listopada 1912). Działał w Towarzystwa Akademickim „Zjednoczenie”, od października 1912 r. był członkiem komisji skontrującej kierującego nim wydz.

Podczas I wojny światowej, w sierpniu 1914 r. wstąpił do Legionów Polskich. Przydzielony do 3 pp LP – przeszedł cały szlak bojowy pułku. Był oficerem prowiantowym, od maja 1915 r. dowódcą plut., czasowo komp. i adiutantem IV baonu. Mianowany 2 grudnia 1914 r. chor. piech., 9 sierpnia 1915 r. awansował na ppor. piech. Od 6 kwietnia do 4 czerwca 1917 r. kierował Powiatowym Urzędem Zaciągu w Opatowie. Od 9 stycznia 1918 r. pracował jako sedzia śledczy powiatu sandomierskiego. Na tym stanowisku współpracował z Polską Organizacją Wojskową, organizował akcję pomocy dla żołnierzy II Brygady internowanych w Marmaros–Sziget i Huszt.

W niepodległej Polsce (po 11 listopada 1918) z dniem 1 kwietnia 1920 r. zatwierdzony w WP w stopniu mjr. KS, a 25 lipca powołany do służby czynnej. Sprawował funkcję sędziego śledczego Wojskowego Sądu Okręgowego w Warszawie. Zweryfikowany jako ppłk KS z 1 czerwca 1919, był sędzią śledczym dla spraw szczególnej wagi Wojskowego Sądu Okręgowego nr I w Warszawie, a potem jako sędziego orzekającego. Awansowany 1 stycznia 1927 r. na płk. KS, od 29 stycznia sprawował funkcję podprokuratora przy Najwyższym Sądzie Wojskowym. W okresie od 17 lipca 1929 do 20 lutego 1930 r. szef wydziału w Departamencie Sprawiedliwości Ministerstwie Spraw Wojskowych. Następnie szef Wojskowego Sądu Okręgowego nr IV w Łodzi. Z dniem 30 kwietnia 1931 r. przeszedł w stan spoczynku. Mieszkał w Warszawie. Działacz Związku Legionistów Polskich. Od roku 1934 kierował Bratnią Pomocą tej organizacji. Wchodził w skład Zarządu Głównego (potem Komendy Naczelnej) związku. Od czerwca 1938 r. sprawował funkcję skarbnika Komendy Naczelnej.

Po kampanii wrześniowej 1939 r. przedostał się na zachód. Powołany do służby czynnej w WP, był przewodniczącym Najwyższego Sądu Wojskowego. W październiku 1940 r. bronił gen. Stefana Dęba–Biernackiego podczas procesu w Glasgow. W końcu miesiąca przeniesiono go do Stacji Zbornej Oficerów w Rothesay na wyspie Bute. Z dniem 2 stycznia 1942 r. przeniesiony w stan nieczynny na okres dwóch lat. Zmarł 29 maja 1944 r. w Edynburgu i został pochowany na Cmentarzu Corstorphine.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 4 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych i złotym Krzyżem Zasługi.

Żonaty z Zofią Derejską (zob.), małżeństwo to było bezpotomne.

Źródła

W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 3, Warszawa 2006; M. Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich, Warszawa 2010; E. Kossewska, Związek Legionistów Polskich 1922–1939, Warszawa 2003; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; „Monitor Polski” 1931, nr 260; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; Wykaz poległych i zmarłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na obczyźnie w latach 1939–1946, Londyn 1952.