Bojownikom niepodległości

Stanisław Jaster

(1892–1942)

Urodził się 20 sierpnia 1892 r. w Warszawie. Syn Jana Gustawa, urzędnika, i Marii z Leszczyńskich.

W latach 1901–1906 kształcił się w czterooddziałowej szkole przy parafii ewangelicko-augsburskiej Świętej Trójcy, a następnie w prywatnym Gimnazjum Realnym im. Emiliana Konopczyńskiego. W 1911 r. uzyskał maturę, po czym podjął studia z zakresu budowy maszyn na Politechnice Lwowskiej.

Od 1910 r. należał do tajnego skautingu. Od 1911 r. był żołnierzem II plut. 1 komp. akademickiej (szkoła podoficerska) I PDS we Lwowie. W następnym roku przeszedł do szkoły podchorążych PDS we Lwowie. Posiadał stopień podoficera kadeta.

W czasie I wojny światowej od sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich. Służył w 4 komp. 2 pp LP; początkowo dowodził plut., zaś po śmierci kpt. Stanisława Strzeleckiego (19 stycznia 1915) komp. 20 października 1914 r. mianowany ppor. piech., z dniem 15 maja 1915 r. awansował na por. piech. Ciężko ranny 12 czerwca 1915 r. w okolicy Rarańczy, do 2 sierpnia przebywał w szpitalu rezerwowym w Beszterce, a następnie legionowym w Zakopanem. Później chory, w listopadzie leczył się w szpitalu garnizonowym w Baden. Po rekonwalescencji w połowie grudnia w baonie uzupełniającym nr 2, a od 15 stycznia 1916 r. zastępca komendanta placu LP we Lwowie; funkcję tę piastował także wiosną 1917 r.

Od 1 listopada 1918 r. uczestniczył w obronie Lwowa przeciwko Ukraińcom na odcinku I. Następnie w stopniu kpt. piech. brał udział w dalszych walkach z Ukraińcami w okolicach Lwowa i w Małopolsce Wschodniej. Przydzielony do 2 pp leg, w jego szeregach walczył z bolszewikami. Od 1920 r. kierował wydziałem indywidualizacji żołnierza w Wojskowym Instytucie Sanitarnym.

Zweryfikowany jako mjr piech. z 1 czerwca 1919, do 1923 r. w Wojskowym Instytutcie Sanitarnym.  25 września 1924 r. zwolniony ze stanowiska zastępcy członka Oficerskiego Trybunału Orzekającego. W 1 maja 1925 r. przydzielony do PKU w Mińsku Mazowieckim celem odbycia praktyki poborowej, w czerwcu został odkomenderowany na okres czterech miesięcy na stanowisko I referenta do PKU w Łomży, od 28 października był nim na stałe. W lutym 1926 r. został kierownikiem I referatu w PKU w Mińsku Mazowieckim. Od 5 maja 1927 r. referent w Departamencie X Przemysłu Wojennego MSWojsk. Po likwidacji tego departamentu od września w Biurze Ogólno-Administracyjnym. Od 26 kwietnia 1928 r. był oficerem w Zbrojowni nr 2 w Warszawie. 30 czerwca 1929 r. przeniesiony w stan spoczynku.                    

Mieszkał w Warszawie. Do 1936 r. pracował jako urzędnik skarbowy. Następnie przez pewien okres czasu prowadził kiosk owocowo-warzywny w Halach Mirowskich.

Działał w sekcji piłki ręcznej WKS „Żoliborz”.

Podczas II wojny światowej we wrześniu 1939 r. brał ochotniczo udział w obronie Warszawy. Po kapitulacji załogi stolicy (28 września) pozostał w stolicy. Uczestniczył w działalności konspiracyjnej. W jego mieszkaniu przechowywano broń, organizowano konspiracyjne spotkania, czytano tajną prasę.  Po ucieczce syna z obozu koncentracyjnego w Auschwitz 21 czerwca 1942 r. z żoną aresztowany przez Niemców. Osadzony w więzieniu na Pawiaku. Wywieziony do obozu koncentracyjnego w Auschwitz, przybył tam 21 listopada (nr więźnia 77 180).

Zmarł 3 grudnia 1942 r. w obozie.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 5 kl. i Krzyżem Walecznych.

Żonaty (od II 1917) z Eugenią Sosnowską, miał synów Stanisława Gustawa (1 I 1921–1943), żołnierza AK, niesłusznie oskarżonego o zdradę i straconego z rąk AK oraz syna Andrzeja (1922– III 1945), żołnierza AK, zmarłego w obozie koncentracyjnym w Leitmeritz.

Źródła

H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, Warszawa 1935; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; IV Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; Lista strat Legionu Polskiego. Od lipca do października 1915, Piotrków 1915; Lista strat Legionu Polskiego. Od 1 maja do 1 lipca 1915, Piotrków 1915; T. Malinowski, M. Szumański, 2 Pułk Piechoty Legionów Polskich t. I: Karpaty, Warszawa 1939; „Monitor Polski” nr 179/1931; Obrona Lwowa 1-22 listopada 1918 t. 2, 3, Lwów 1936, 1939; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; K. Stepan, Prawie jak słownik, „Mars” t. 20/2006.