Bojownikom niepodległości

Stanisław Jędrzejewski

(1878–1909)

Stanisław JędrzejewskiUrodził się 22 kwietnia 1878 r. w Warszawie. Syn Jana.

Podczas nauki w gimnazjum należał do kółek „etycznych”, organizowanych przez Edwarda Abramowskiego. Po uzyskaniu matury wyjechał do Szwajcarii. Studiował na Wydziale Chemicznym politechniki we Fryburgu.

W styczniu 1902 r. wstąpił do miejscowego Oddziału Zagranicznego PPS. Po ukończeniu studiów i uzyskaniu doktoratu w lipcu tego roku powrócił do kraju.

Podjął działalność polityczną na terenie radomskiego, a potem w Łodzi, Częstochowie i Zagłębiu Dąbrowskim ps. „Karol”, „Mann”, „Ostroga”, „Roland”, „Ryszard”.  Wchodził w skład Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR). Podczas I konferencji CKR w kwietniu 1903 r. powierzono mu kierownictwo okręgu radomsko-kieleckiego., a po II konferencji (16-17 grudnia) objął funkcję okręgowca okręgu lubelsko-siedlecko-łomżyńskiego. Po IV nadzwyczajnej konferencji CKR (18 sierpnia 1904) stanął na czele okręgu łódzkiego i zagłębiowsko-częstochowskiego. Przyczynił się do znacznej rozbudowy partii. Na V konferencji CKR (17-20 października 1904) wbrew J. Piłsudskiemu bronił teorii o potrzebie masowego rozwoju PPS, jej klasowego i socjalistycznego charakteru. Został wówczas wybrany członkiem Komisji Wykonawczej PPS. Po wybuchu rewolucji 1905 r. w Rosji zbliżył się do stanowiska reprezentowanego przez ludzi bliskich J. Piłsudskiemu. Podczas konferencji przekształconej w VII Zjazd PPS w Warszawie (5-7 marca 1905) jako jedyny członek Komisji Wykonawczej protestował wobec tego swego rodzaju „zamachu stanu”. W kwietniu aresztowany w Warszawie przez władze rosyjskie, 21 kwietnia został osadzony w X pawilonie warszawskiej cytadeli. Zwolniony 4 czerwca wznowił działalność partyjną.Uczestniczył w VIII Zjeździe PPS we Lwowie (12-23 lutego 1906). Następnie powrócił do Warszawy. Po uwolnieniu 10 więźniów z Pawiaka dwóch z nich wywiózł do Annolesia pow. Łaask. W związku z tym 27 kwietnia aresztowany, został osadzony w X pawilonie warszawskiej cytadeli. Z powodu braku dowodów w sierpniu uwolniony wyjechał do Galicji, by leczyć rozwijającą się chorobę (gruźlicę). Uczestniczył w rozłamowym IX Zjeździe PPS w Wiedniu (19-25 listopada), po którym należał do PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Wybrany sekretarzem Komitetu Zagranicznego, w latach 1906–1907 objechał jej ośrodki zagraniczne w Szwajcarii, Francji, Belgii i Niemczech. Założył wówczas 11 nowych sekcji zagranicznych partii. Na (X) I Zjeździe PPS-Frakcji Rewolucyjnej w Wiedniu (3-11 marca 1907) wybrany członkiem CKR. 16 marca powrócił do Królestwa Polskiego. Działał wRadomiu, Ostrowcu, Kielcach, Warszawie, Łodzi, Zagłębiu Dąbrowskim i Częstochowie. 27 maja 1908 r. aresztowany na stacji Granica. Więziony w warszawskim Ratuszu, a następnie w X pawilonie warszawskiej cytadeli. Zwolniony za kaucją w lutym 1909 r.

Ciężko chory wyjechał do Krakowa, a stamtąd w kwietniu na kurację nad Adriatyk.

Zmarł 11 maja 1909 r. w Abbazii (obecnie Opatija) w Chorwacji.

Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości z mieczami.

Źródła

S. Kalabiński, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; S. Martynowski, Polska bojowa, Łódź 1937; „Monitor Polski” nr 140/1932.