Bojownikom niepodległości

Stanisław Jóźwiak

(1892–1964)

Urodził się 16 września 1892 r. w Poznaniu. Syn Kacpra, rolnika, i Łucji z Frąckowiaków.

Ukończył szkołę średnią wydziałową w Poznaniu, po czym uczył się w wyższym technikum elektrotechnicznym w Mittweidzie i Hildburghausen w Turyngii.

Po odbyciu praktyki kupieckiej w firmie „A. Fenner” w Poznaniu, od 1909 r. pracował jako kupiec w Hamburgu, Berlinie, Lipsku i Dreźnie. Należał do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

Od 1 października 1913 r. w armii niemieckiej. Służył w 107 pp, także podczas wojny. Walczył na froncie zachodnim, był ranny. Następnie w baonie telegraficznym 2 Armii,  13 DP rez oraz jako iskrowiec-telegrafista w 206 DP. Uzyskał stopień sierż. W październiku 1918 r. zdemobilizowany.

Od lipca 1918 r. należał do POW Zaboru Pruskiego ps. „Peowiak”. Z jej ramienia był mężem zaufania w Radzie Delegatów Robotniczych i Żołnierskich w Poznaniu. W listopadzie nawiązał kontakt telegraficzny między Naczelną Radą Ludową w Poznaniu a Komitetem Narodowym Polskim w Paryżu. Zorganizował sieć radiotelegrafów. W grudniu aresztowany przez Niemców pod zarzutem „zdrady podsłuchów”, rychło zbiegł.

Uczestnik powstania wielkopolskiego. W dniach 28-29 grudnia 1918 r. pośredniczył w pertraktacjach między załogą cytadeli i dowództwem powstańczym, przyczyniając się do przekazania twierdzy w polskie ręce. Był dowódcą radiostacji fortecznej w cytadeli w Poznaniu. 7 lutego 1919 r. mianowany ppor. łaczn. (potem z dniem 1 czerwca 1916). W sierpniu został szefem łączności 9 DP i awansował na por. łączn. Później w 3 płączn. W sierpniu 1921 r. bezterminowo urlopowany, po czym w maju 1922 r. przeniesiony do rezerwy. Zweryfikowany jako por. rez. łączn. z 1 czerwca 1919 r., z dniem 19 marca 1939 r. awansował na kpt. rez. łączn.

W niepodległej Polsce właściciel i kierownik firmy „Tekstyl” w Poznaniu. Jeden z najzamożniejszych kupców i restauratorów. Właściciel kawiarni „Wielkopolanka”, W. Dobskiego, „Adrii”, potem też dzierżawca restauracji w „Bazarze”.

Należał do Stow. Kupców Chrześcijan, Związku Obrony Przemysłu Polskiego (należał do Zarządu Głównego), Związku Popierania Polskiego Stanu Posiadania, Związku Oficerów Rezerwy, prezes (od 1929 r.) Związku Restauratorów na województwa zachodnie.

Należał do Rady Miejskiej Poznania (od 1938 r.).

W 1938 r. wybrany na posła w okręgu wyborczym nr 93 (Poznań), był członkiem klubu Obozu Zjednoczenia Narodowego.

W 1939 r. zmobilizowany do Wojska Polskiego, po 17 września przeszedł na Węgry. Przedostał się do Francji, po upadku której w czerwcu 1940 r. został ewakuowany do Wlk. Brytanii. Prowadził Gospodę Polską w Londynie.

Od 21 grudnia 1939 r. należał do I Rady Narodowej RP, a od 3 lutego 1942 do 21 marca 1945 r. II Rady Narodowej RP..

Założyciel (1942 r.) i prezes Związku Kupców i Przemysłowców w Wlk. Brytanii (od 1953 r. prezes honorowy).

Po wojnie zamieszkał na stałe w Wlk. Brytanii. Był właścicielem hoteli i restauracji.

Należał do Rady Instytutu Polskiego Akcji Katolickiej, współzałożyciel i wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Fowley Court, należał do komitetu redakcyjnego miesięcznika „Horyzonty”, komitetu wydawniczego pamiętników gen. Józefa Hallera.

Sympatyk Stronnictwa Narodowego, od 1947 r. był związany ze Stronnictwem Pracy (od 1948 r. należał do zarządu w Wlk. Brytanii).

Zmarł 24 października 1964 r. w Londynie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Gunnersbury.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 3 kl., Krzyżem Niepodległości, dwukrotnie Krzyżem Walecznych i srebrnym Krzyżem Zasługi.

Był dwukrotnie żonaty; z Elżbietą Frankowską-Förster, miał z nią syna Jana, a potem z Józefą Dudziak, z którą miał syna Stanisława oraz córki Helenę zamężną Szatkowską i Annę zamężną Urban.

Źródła

K. Grodziska, Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kraków 1995; Kierownictwo obozu niepodległościowego na Obczyźnie 1945–1990, Londyn 1996; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; „Monitor Polski” nr 167/1932; Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny t. II, Warszawa 2000; M. Rezler, w: Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918–1919, Poznań 2002; Rocznik oficerski 1923, 1924; Rocznik oficerski rezerw 1934; R. Rybka, K. Stepan, Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939, Kraków 2003.