Stanisław Kazimierz Hiller

Urodził się 28 grudnia 1891 r. w Łodzi. Syn Józefa, tkacza, oraz Julii z Jarzęckich. Uczęszczał do gimnazjum rządowego, a po strajku szkolnym (1905 r.) do prywatnej szkoły filologicznej Tow. „Uczelnia” (szkoła I. Graczyka) w Łodzi, którą ukończył w 1911 r. W okresie nauki szkolnej należał do tajnych kółek samokształceniowych. W związku z tym, iż ukończona szkoła nie uprawniała do studiów w państwie rosyjskim, 22 czerwca 1912 r. uzyskał eksternistycznie maturę w Tyflisie. W tym też roku podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, działając tam w zarzewiackiej organizacji „Znicz”. Jesienią 1912 r. wstąpił do PDS w Krakowie. Ukończył kurs żołnierski i podoficerski, uzyskując stopień podoficera kadeta. Uczestniczył w kursie instruktorskim PDS w Nowym Sączu (15 lipca-2 sierpnia 1914). W czasie I wojny światowej 3 sierpnia przydzielony do 1 komp. kadrowej, z którą jako sekcyjny 6 sierpnia wyruszył na front. Od 15 października do 1 listopada służył w tworzonym w Łodzi baonie uzupełniającym 1 pp LP, w którym jako sierż. dowodził plut. Wobec choroby, a następnie odcięcia od oddziału przez wojska rosyjskie, pozostawał w domu. Od 1 lutego 1915 r. służył w POW w Warszawie. Po utworzeniu baonu warszawskiego POW jako sierż. san. w jego składzie 22 sierpnia 1915 r. wyruszył do I Brygady. Po przybyciu 30 sierpnia przydzielony do III baonu 1 pp LP, służył w nim do 6 sierpnia 1916 r., po czym przeszedł do służby tyłowej. Pracował w szpitalach legionowych w Nowym Sączu (6 sierpnia-10 września), Rabce (10 września-5 listopada) i w Domu Uzdrowieńców LP w Kamieńsku (do 23 listopada 1916). Z dniem 1 listopada 1916 r. mianowany chor. san. Następnie był kierownikiem obwodowego biura werbunkowego w Raciążu pow. Płock (25 listopada 1916-1 marca 1917) oraz aż do likwidacji 1 pp LP – lekarzem baonu (1 marca-1 września 1917). Po kryzysie przysięgowym i zwolnieniu z Legionów pracował w POW w Lublinie, Zamościu i Krasnystawie, gdzie był zastępcą komendanta obwodu (15 września 1917- 1 lutego 1918). Jako reprezentant organizacji „Znicz” 31 października przyjechał z Krakowa do Lwowa na zjazd ogólnoakademicki. Od 3 listopada uczestniczył w obronie miasta przeciwko Ukraińcom na pododcinku Remiza-Cytadela jako lekarz na punkcie opatrunkowym. Urlopowany 27 listopada, 13 grudnia wstąpił do kadry 5 pp leg w Radymnie. Jako ppor. san. od 1 stycznia 1919 r. był lekarzem III baonu 5 pp leg. Uczestniczył w walkach z Ukraińcami w rejonie Lwowa. 10 marca przeniesiony na stanowisko lekarza III baonu 1 pp leg, od 10 kwietnia piastował funkcję szefa sanitarnego 1 DP Leg. Brał udział w wyprawie wileńskiej oraz walkach z bolszewikami na froncie litewsko-białoruskim. Z dniem 7 października odkomenderowany na studia uzupełniające na Uniwersytecie Jagiellońskim, z dniem 1 stycznia 1920 r. został przeniesiony do rezerwy. Objął stanowisko asystenta katedry fizjologii tej uczelni. 18 lipca przydzielony, jako por. plek., do Szpitala Okręgowego w Krakowie, a 10 sierpnia do 1 DP Leg, w której od 26 sierpnia był lekarzem 1 pp leg. Tuż przed zakończeniem działań wojennych 10 października objął funkcję adiutanta szefa sanitarnego dywizji. 10 grudnia jako kpt. plek. został urlopowany na studia i przeniesiony potem do rezerwy. Zweryfikowany jako kpt. rez. lek. z 1 czerwca 1919 r. 2 sierpnia 1921 r. uzyskał dyplom lekarski. Od 1922 do 1928 r. pracował jako starszy asystent katedry fizjologii. W latach 1926-1927 studiował w Cornell University w Nowym Jorku i w Yale University w New Haven. Prowadził też badania w stacji biologicznej w Roscoff (1928). Po powrocie do kraju 16 sierpnia 1928 r. habilitował się z zakresu embriologii za pracę „Wpływ głodu na regenerację u Aksolotla”. Objął wówczas katedrę biologii i embriologii. 22 października 1929 r. został prof. nadzwyczajnym Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Od 1929 r. aż do wojny kierował tam katedrą histologii i embriologii. Był także dziekanem wydziału lekarskiego (1935-1936, 1937-1938, 1939-1940) i prorektorem (1936-1937). 23 sierpnia 1938 r. został prof. zwyczajnym. Prowadził badania w morskiej stacji zoologicznej w Plymouth (1934) i stacji biologicznej w Neapolu (1935 i 1938). Awansowany do stopnia mjr. rez. lek. z dniem 19 marca 1939, w końcu sierpnia tego roku został zmobilizowany do WP. Otrzymał przydział do szpitala wojennego nr 301 w Wilnie. Po kampanii 1939 r. pozostał w Wilnie. Był kierownikiem laboratorium analitycznego, a równocześnie organizował tajne nauczanie studentów medycyny i uczniów szkół średnich. Prowadził wykłady z zakresu nauk morfologicznych na tajnym wydz. lekarskim uniwersytetu. W latach 1943-1944 był kuratorem tajnego szkolnictwa średniego w Wilnie ps. „Bakałarz”. Od 1944 r. przebywał początkowo w Warszawie, a potem w Łodzi. Po wojnie organizował szkolnictwo medyczne w Gdańsku. Od 1946 do 1962 r. kierował katedrą histologii i embriologii Akademii Lekarskiej (od 1950 r.: Akademii Medycznej), w latach 1956-1959 był prorektorem tej uczelni. Zorganizował jedną z pierwszych w Polsce pracowni histochemicznych. Od 1962 r. pełnił funkcję kuratora swojej katedry. W 1947 r. prowadził badania w stacji biologicznej w Kristinenberg w Szwecji. W latach 1957-1954 redagował „Folia Morphologica”. Był członkiem korespondentem PAU, prezesem Gdańskiego Tow. Naukowego (1959-1963), członkiem Toruńskiego Tow. Naukowego, a od 1964 r. członkiem honorowym Polskiego Tow. Anatomicznego. Zmarł 5 lipca 1965 r. w Gdańsku. Odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, srebrnym Krzyżem Zasługi, w PRL otrzymał złoty Krzyż Zasługi. Żonaty z Marią Olszewską (zob.), miał z nią córkę Annę Danutę (26 I 1920-2008) zamężną Dybicką i syna Jana (1925-1944). Jego imię nosi aula na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym.