Bojownikom niepodległości

Stanisław Włodzimierz Paweł Gano

(1895–1968)

Urodził się 17 maja 1895 r. w Opatowie. Syn Zachariasza Wacława, notariusza, i Marii z Mroczkowskich.

Kształcił się w Szkole Handlowej w Radomiu oraz w Szkole Handlowej w Wilnie. W latach 1914-1916 studiował w Instytucie Dróg i Mostów w Moskwie.

W czasie I wojny światowej 5 kwietnia lub 4 maja 1916 r. powołany do armii rosyjskiej. Służył w 4 drużynie budowlanej, pracując przy fortyfikacjach pińskiego odcinka obrony. Od 20 czerwca do 10 sierpnia w stopniu szer. służył w II studenckim baonie zapasowym. W okresie od 20 sierpnia do 20 grudnia był słuchaczem Tyfliskiej Szkoły Oficerskiej. Po jej ukończeniu, mianowany chor., został instruktorem tej szkoły. 1 maja 1917 r. skierowany do budowy strategicznej kolei Batumi-Trapezunt. Od 13 października służył w 113 zapasowym pstrz. 1 marca 1918 r. został zdemobilizowany.

Działacz Zw. Wojskowych Polaków w Armawirze na Kubaniu.

W maju 1918 r. zagrożony aresztowaniem przez bolszewików uciekł z Kubania i przedostał się do Warszawy. We wrześniu ponownie wyjechał na Kubań, gdzie 25 października wstąpił do 4 DSP gen. Lucjana Żeligowskiego. Służył w 2 pp. Brał udział w walkach z bolszewikami i Ukraińcami. 9 grudnia po bitwie pod stacją Wygoda dostał się do niewoli ukraińskiej, z której rychło zbiegł i przedostał się do kraju.

Od 24 grudnia 1918 r. w stopniu ppor. piech. w WP. Służył w Inspektoracie Piechoty w Lublinie. Następnie adiutant baonu zapasowego 2 pp leg, a od 12 marca I baonu tego pułku, z którym 19 kwietnia 1919 r. wyruszył na front. Uczestniczył w walkach z bolszewikami. Dowodził komp. ckm. 1 grudnia 1919 r. awansował na por. piech.

29 sierpnia 1920 por. Gano, jako d-ca półbatalionu otrzymał rozkaz zaatakowania nieprzyjaciela we wsi Metelin i Masłomęcz celem rozbicia jego koncentracji w rejonie Czarnów-Czerniczyn. Kierując osobiście akcją w pierwszej linii tyralierskiejzaatakował wieś Metelin, silnie obsadzoną przez świeżo przybyły syberyjski pułk piechoty oraz przez gniazda karabinów maszynowych. Uderzając na wieś z flankiopanował ją biorąc jeńców i wyrzucił wroga, który w panice skierował się do sąsiedniej wsi Masłomęcz. Zmieniwszy kieru nek głównego ataku por. Gano wraz z podległymi mu żołnierzami szybko uderzył na Masłomęcz i korzystając z zamieszania wpadł do tej wsi wyrzucając z niej przeważającego kilkakrotnie wroga. W rezultacie walki, siły bolszewickie, wraz z operującą w tym rejonie kawalerią wycofały się za Bug. Załozony cel został osiągnięty dzięki inicjatywie i ogromnej odwadze por. Gano, który wraz z dowodzonym przez siebie oddziałem odniósł zwycięstwo nad czterokrotnie silniejszym nieprzyjacielem.

Od 19 listopada 1920 r. adiutant 2 pp leg. Ukończył kurs doskonalący w Centrum Wyszkolenia Piechoty 2 Armii (1 maja-11 października 1921) i od 13 grudnia 1921 r. był oficerem ordynansowym w 30 DP. Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919 r., od 22 maja 1922 oficer sztabu 30 DP. 30 września przydzielony do 84 pp. Od 14 października studiował w WSWoj w Warszawie. Po ukończeniu nauki 22 listopada 1924 r. przydzielony do Oddz. III Sztabu Generalnego. Początkowo referent, od 16 grudnia 1925 r. kierownik referatu. Następnie (1 maja 1926-1 czerwca 1929) oficer wileńskiej Ekspozytury Oddz. II Sztabu Generalnego. Awansowany 1 stycznia 1929 r. na mjr. dypl. piech., od czerwca był kierownikiem referatu „Wschód” w Oddz. II Sztabu Głównego. 29 grudnia 1929 r. został (początkowo jako p.o.) szefem wydz. wywiadowczego IIa Oddz. II Sztabu Głownego. 15 kwietnia 1933 r. mianowany attaché wojskowym w Helsinkach. 30 czerwca 1935 r. został kierownikiem referatu w Oddz. II Sztabu Głównego. 9 stycznia 1936 r. objął dowództwo II baonu 51 pp. Awansowany 19 marca 1937 r. na ppłk. dypl. piech., 17 kwietnia został zastępcą dowódcy 11 pp. Od 2 lutego 1939 r. kierownik samodz. referatu technicznego w wydz. II Oddz. II Sztabu Głównego.

Podczas kampanii 1939 r. pozostawał na zajmowanym dotąd stanowisku. Po agresji sowieckiej 18 września przeszedł do Rumunii. Internowany w obozie w Calimanestii, w październiku zbiegł z obozu i przedostał się do Francji. Powołany do służby czynnej, od 22 października służył w referacie personalnym MSWojsk. Następnie szef wydz. wywiadowczego Oddz. II sztabu Naczelnego Wodza. Po upadku Francji 1 lipca 1940 r. ewakuowany do Wlk. Brytanii, gdzie został zastępcą szefa Oddz. II sztabu NW. 1 stycznia 1943 r. awanował na płk. dypl. piech. 5 listopada mianowany szefem tego oddz. 12 stycznia 1946 r. został zastępcą szefa Sztabu Głównego do Spraw Ogólnych (do 16 marca 1948 r., od 9 września 1946 r. w ramach Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia). Następnie zdemobilizowany.

Uchwałą Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 r. pozbawiony obywatelstwa polskiego.

Zamieszkał w Paryżu, a od 1955 r. w Maroku, gdzie był administratorem w kopalni manganu.

Wspierał Skarb Narodowy, 1 stycznia 1964 r. awansował na gen. bryg. z nominacji gen. Władysława Andersa.

Zmarł 5 lipca 1968 r. w Casablance i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Chrześcijańskim.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., trzykrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi z mieczami, Medalem Niepodległości, srebrnym Krzyżem Zasługi, amerykańskim orderem Legii Zasługi 4 kl., brytyjskim orderem Imperium Brytyjskiego 3 kl., czechosłowackim orderem Białego Lwa 4 kl., fińskim orderem Białej Róży 4 kl. i francuską Legią Honorową 4 kl.

Żonaty (od 1931 r.) z Bronisławą N., z którą się rozszedł.

Źródła

T. Dubicki, A. Suchcitz, Oficerowie wywiadu WP i PSZ w latach 1939-1945 t. I, Łomianki 2009; „Monitor Polski” nr 258/1933; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; B. Szwedo, w: Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945 t. II (1914-1921) cz. 3, Leszmo-Tarnobrzeg 2006.