Bojownikom niepodległości

Stanisław Żelazowski

(1889–1944)

Urodził się 30 września 1889 r. w Grodzisku Mazowieckim. Syn Juliana i Agnieszki z Gawińskich.

Uczył się w Metropolitarnym Seminarium Duchownym św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 9 sierpnia 1914 r. przyjął święcenia kapłańskie w Warszawie. Naukę kontynuował w Cesarskiej Rzymskokatolickiej Akademii Duchownej w Petersburgu, którą ukończył w roku 1917.

Podczas I wojny światowej, po rewolucji lutowej 1917 r. W Rosji,  współorganizował Związek Wojskowych Polaków w Turkiestanie; organizacji oficerów, podoficerów, szeregowych oraz pracowników wojska, Polaków służących w armii Imperium Rosyjskiego. Jednocześnie w Turkiestanie pełnił funkcję prezesa organizacji polskich oraz komisarza ds. polskich.

Po powrocie do niepodległej Polski, w latach 1919–1929 pracował jako profesor w Metropolitarnym Seminarium Duchownym w Warszawie. W roku 1929  został skierowany przez kardynała Aleksandra Kakowskiego (1862–1938) na probostwo parafii św. Antoniego z Padwy w Warszawie. Jednocześnie dostał zadanie budowy parafii i kościoła na ul. Tamka na warszawskim Powiślu.  Pobudowana miała być  też plebania oraz dom katolicki. W roku 1933 ks. Żelazowski kupił plac pod budowę Kościoła. Budowę świątyni ks. Żelazowski prowadził do roku 1938. Mimo, że budowa była jeszcze nie dokończona, arcybiskup warszawski uznał, iż zaawansowanie prac i warunki panujące w nowo budowanej świątyni pozwalają na odprawianie w niej mszy świętych. Ksiądz Żelazowski został ostał pierwszym proboszczem erygowanej 14 marca 1938 r. tej parafii. Uzyskał godność kanonika.

Od roku 1930 był prezesem Archidiecezjalnej Komisji ds. Organistowskich oraz patronem Kolegium Organistów. Był też egzaminatorem prosynodalnym Kurii Metropolitarnej w Warszawie oraz sędzią prosynodalnym w Kościelnym Sądzie Arcybiskupim i Metropolitarnym.

Społecznik, współorganizator świetlic, ochronek dla dzieci oraz akcji dożywiania bezrobotnych i ich dzieci.

Należał do Związku Kaniowszczyków i Żeligowszczyków, wchodził w skład Zarządu Głównego tej organizacji.

Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. kościół którego był proboszczem został poważnie uszkodzony. Jego staraniem i wiernych, pomimo okupacji niemieckiej, prowadzono prace remontowe. Ksiądz Żelazowski uczestniczył w działalności konspiracyjnej w szeregach Armii Krajowej. Podczas Powstania Warszawskiego (1 sierpnia – 2 października 1944), został ciężko ranny 9 sierpnia koło Placu Teatralnego. Leczył się w szpitalu polowym zorganizowanym w kościele oo. Franciszkanów przy ul. Zakroczymskiej. Zginął 31 sierpnia 1944 r., prawdopodobnie zamordowany przez Niemców (wg innej wersji podczas bombardowania kościoła). Nieznane jest miejsce jego pochówku.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i złotym Krzyżem Zasługi.

Jest wymieniony na tablicy poświęconej pomordowanym kapłanom archidiecezji warszawskiej w archikatedrze pw. św. Jana w Warszawie.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski 1933, nr 212
Źródła

„Monitor Polski” 1933, nr 212; W.K. Cygan, Z. Kępa, W.J. Wysocki, Duchowni na drogach ku Niepodległości 1914–1918, Mińsk Mazowiecki-Warszawa 2014; „Echo” 1938, nr 109; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest? t. 2, Warszawa 1939; J.S. Majewski, D. Bartoszewicz, T. Urzykowski, Spacerownik warszawski, www.parafianatamce.waw.pl [dostęp 9 VIII 2023]; Żelazowski Stanisław, www.swzygmunt.knc.pl/MARTYROLOGIUM/POLISHRELIGIOUS/vPOLISH/HTMs/POLISHR… [dostęp 11 VIII 2023]; Anzelm J. Sztelnke, Ks. Stanisław Żelazowski (1889–1944), [w:] „Przegląd Katolicki”, 1989, nr 50.