Bojownikom niepodległości

Stefan Brykczyński

(1847–1934)

Urodził się 26 sierpnia 1847 r. we wsi Ossa pow. Opoczno. Syn Stanisława, ziemianina, i Wandy z Zamoyskich.
Początkowo uczył się w domu, a następnie w Instytucie Szlacheckim w Warszawie. Za udział z kokardą narodową na ramieniu w pogrzebie pięciu poległych (3 marca 1861 r.) został zmuszony do opuszczenia szkoły. Naukę kontynuował w liceum w Lublinie.
Od maja 1863 r. uczestnik powstania styczniowego. Służył jako oficer łącznikowy w oddziałach P. Czerwieńskiego i Jana Żalpłachty „Zapałowicza”. Ranny podczas bitwy pod Mozołowem. Przedostał się wówczas do Lwowa. Po wyleczeniu się z ran wstąpił do oddziału Kajetana Cieszkowskiego „Ćwieka”. Sprawował funkcję jego adiutanta. Uczestniczył w bitwach pod Tyszowcami, Tuczempami, Wirem i Puławami oraz Panasówką. Po ponownym zranieniu zwolniony z oddziału.
Po wyleczeniu się podjął naukę w gimnazjum w Kielcach, a potem w Lublinie.
Za udział w tajnej pracy oświatowej skazany na zesłanie na Syberię. Podczas podróży na zesłanie uratował życie konwojentowi, za co został ułaskawiony.
Powrócił do Warszawy, gdzie studiował na Wydz. Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej. Studia ukończył w Petersburgu.
Mając zakaz pobytu na terenie Królestwa Polskiego, pracował jako dyrektor cukrowni, a następnie młyna w guberni czernichowskiej.
W 1903 r. wysłany przez władze rosyjskie jako rzeczoznawca do Turkiestanu, po wybuchu wojny z Japonią z powodu choroby przerwał tę pracę.
Po powrocie do kraju działał w chrześcijańskich organizacjach robotniczych w Warszawie. Prowadził ożywioną działalność oświatową: wygłosił ponad 1000 pogadanek, wydał kilka broszur. Za tę działalność otrzymał nakaz opuszczenia kraju.
Zamieszkał na terenie Galicji i zajął się gospodarstwem rolnym.
W niepodległej Polsce zweryfikowany jako ppor. weteran. Mieszkał w Krakowie.
Tam zmarł 27 maja 1934 r. Pochowany na Cmentarzu Rakowickim kwat. Ra.
Odznaczony Krzyżem Niepodległości z mieczami i Krzyżem Walecznych.
Opublikował: Moje wspomnienia z roku 1863 (3 wyd.).
Żonaty (od 1884 r.) z Anną Pietraszkiewiczówną.
Jest wymieniony na tablicy poświęconej powstańcom 1863 r. na kaplicy w Ossie.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 260/1930
Źródła

K. Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803-1939), Kraków1987; A. Lenkiewicz, Weterani powstania styczniowego 1863 r. odznaczeni Krzyżem Niepodległości, Wrocław 1998; „Monitor Polski” nr 260/1930; Z. Puchalski, T. Wawrzyński, Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa 1994; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; J. Sokolski, w: Polski Słownik Biograficzny t. III z 1937; Żywe pomniki bohaterstwa. Ostatni z 1863 roku, Warszawa 1934.