Bojownikom niepodległości

Stefan Józef Ludwik Broniowski

(1894–1958)

Urodził się 22 sierpnia 1894 r. w Ispinie pow. Bochnia. Syn Klemensa, leśniczego, i Stefanii z Górnisiewiczów.
W latach 1904-1907 kształcił się w gimnazjum w Bochni, a potem do 1911 r. w Krakowie. Następnie był uczniem I Gimnazjum w Nowym Sączu, w którym w październiku 1913 r. uzyskał maturę. Podjął studia na Wydz. Prawa Uniwersytetu Lwowskiego. Po roku przeniósł się na Uniwersytet Jagielloński.
Od października 1912 r. członek Zw. Strzeleckiego; ukończył kurs podoficerski.
W czasie I wojny światowej od 3 sierpnia 1914 r. w oddziałach strzeleckich i Legionach Polskich. Służył w 13 komp. oddziału J. Piłsudskiego, a od grudnia w 2 komp. IV baonu 5 pp LP. W sierpniu 1916 r. chory, leczył się w szpitalu twierdzy nr 1 w Krakowie. Z dniem 1 listopada 1916 r. uzyskał stopień ppor. piech. W następstwie kryzysu przysięgowego 15 sierpnia 1917 r. zwolniony z Legionów. Chory, do grudnia przebywał w szpitalu w Krakowie.
Podjął służbę w POW. dowodził komp. studencko-tobotniczą. Jednocześnie kontynuował studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W sierpniu 1918 r. wyjechał z misją do Kijowa, skąd powrócił w październiku i wziął udział w rozbrajaniu Austriaków w Krakowie.
Od listopada 1918 r. w stopniu por. piech. w WP (formalnie przyjęty 5 kwietnia 1919 r.). Brał udział w walkach z Ukraińcami w rejonie Lwowa. Był adiutantem 5 pp leg, a od czerwca 1919 r. – I BP Leg. Od stycznia 1920 r. w DOGen, a od końca lutego w baonie zapasowym 5 pp leg jako jego dowódca. W lipcu 1920 r. awansował na kpt. piech. (z dniem 1 kwietnia). Od września dowodził I baonem 5 pp leg. Uczestniczył w walkach z bolszewikami i Litwinami.
Od 1921 r. był p.o. dowódcy baonu sztabowego 67 pp. Odkomenderowany celem zakończenia studiów, ukończył je w grudniu 1923 r. Zweryfikowany jako mjr piech. z 1 czerwca 1919 r., dowodził baonem, a od stycznia 1924 r. sprawował funkcję kwatermistrza 67 pp. Od lipca 1925 r. dowódca I baonu. 9 sierpnia 1926 r. został kierownikiem kancelarii Gabinetu Wojskowego Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. W listopadzie 1927 r. objął stanowisko dowódcy baonu 21 pp, a 23 grudnia – zastępcy dowódcy pułku. 1 stycznia 1928 r. awansował na ppłk. piech. Od października 1928 do września 1930 r. studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po jej ukończeniu od 1 listopada szef Oddz. Ogólnego w DOK nr I w Warszawie. 1 sierpnia 1931 r. został komendantem Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty w Zambrowie. Od 1 października dowodził 16 pp (do 15 stycznia 1936 r.). 1 stycznia 1934 r. awansował na płk. dypl. piech. Następnie I oficer sztabu w GISZ. Od 20 maja 1938 r. zajmował stanowisko dowódcy piechoty dywizyjnej 28 DP.
Podczas kampanii 1939 r., w okresie ciężkich walk odwrotowych Armii „Łódź”, od 8 do 15 września stał na czele 28 DP. Po dotarciu dywizji do Modlina powrócił na zajmowane uprzednio stanowisko. Po kapitulacji załogi (29 września) dostał się do niewoli niemieckiej. Wkrótce zwolniony, podjął działalność konspiracyjną w ZWZ/AK. Był inspektorem w Biurze Inspekcji Komendy Głównej ZWZ/AK i inspektorem komisji szkolnej przy Komendzie Głównej AK ps. „Ostoja”. W styczniu 1944 r. przeniesiony do rezerwy. Brał udział w powstaniu warszawskim na Żoliborzu.
Po wojnie mieszkał w Warszawie, gdzie też pracował zawodowo.
Zmarł 30 grudnia 1958 r. w Warszawie. Pochowany na tamtejszym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach kwat. A-28.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 4 i 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 4 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych i złotym Krzyżem Zasługi.
Żonaty z Marią Orzelską, miał córkę Krystynę (ur. 1922) i syna Bogdana (1926-21 VIII 1944), który jako kpr. pchor. AK poległ w powstaniu warszawskim.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 18/1931
Źródła

W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich t. I, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; Cmentarz komunalny Powązki dawny wojskowy w Warszawie, Warszawa 1989; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownk biograficzny t. 1, Warszawa 2005; J. Giza, Legioniści z nowosądeckich gimnazjów czasu Wielkiej Wojny 1914-1918, Kraków-Nowy Sącz 2018; L. Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939, Warszawa 1985; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; J. Łukasiak, Szkoła Podchorążych Rezerwy Piechoty, Pruszków 2003; „Monitor Polski” nr 18/1931; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; K. Stepan, Prawie jak słownik, „Mars” t. 20/2006; informacje Tadeusza Łaszczewskiego.