Bojownikom niepodległości

Stefan Orłowski

(1887–1969)

orłowski stefanUrodził się 1 kwietnia 1887 r. w Sulbinach Górnych pow. Garwolin. Syn Edwarda, ziemianina, i Michaliny z Zaleskich.

Od 1900 r. uczył się w szkole realnej w Kaliszu, gdzie w styczniu 1904 r. stworzył tajną organizację uczniowską. Należał też do tajnego kółka samokształceniowego. Za działalność patriotyczną i udział w strajku szkolnym był dwukrotnie relegowany ze szkoły. Od listopada 1905 r. kształcił się w Polskiej Szkole Handlowej w tym mieście. Członek Narodowego Związku Robotniczego. Współorganizator partii w Kaliszu ps. „Socha”. Członek „Petu” i „Zetu”.Wobec groźby aresztowania we wrześniu 1907 r. wyjechał do Krakowa, gdzie zdał maturę, po czym podjął studia medyczne na Uniwersytecie Warszawskim (ukończył cztery semestry). Był też słuchaczem nadzwyczajnym na Wydz. Filozoficznym (dwa semestry).

Należał do Polskiego Związku Wojskowego w Krakowie, zaś od 1910 r. do tajnej Armii Polskiej. Był członkiem Zwierzchności Legii Niepodległości w Krakowie (1910–1911). Należał do skautingu i Towarzystwa Szkoły Ludowej. W lipcu 1914 r. podczas przewożenia rozkazów organizacyjnych do Warszawy został aresztowany przez władze rosyjskie. Osadzony w Będzinie, 2 sierpnia odzyskał wolność i 4 sierpnia dotarł do Warszawy.

Podczas I wojny światowej od 6 sierpnia 1914 r. w oddziale J. Piłsudskiego i Legionach Polskich ps. „Hołowczyc”. Początkowo służył w II baonie, skąd przeszedł do oddziału kawalerii Zbigniewa Wąsowicza–Dunina, a wraz z nim 27 sierpnia 1914 r. został wcielony do oddziału Władysława Prażmowskiego–Beliny. Awansowany 20 grudnia 1914 r. na st. uł., a 6 stycznia 1915 r. na kpr. 8 stycznia wyruszył w tajnej wyprawie poza linię frontu, z której powrócił 20 lutego. Awansowany 23 czerwca 1915 r. na wachm. Służąc w 1 szw. został tego samego dnia ciężko ranny w Wojciechowicach. Leczył się w szpitalu twierdzy nr 9 w Krakowie (1 lipca – 26 listopada) oraz w Nowym Sączu (do 6 maja 1916). 23 czerwca 1916 r. powrócił do oddziału. Od 2 września 1916 dowodził IV plut. 3 szw. 1 Pułku Piechoty LP. 1 listopada tego roku mianowany chor. kaw. Po kryzysie przysięgowym z lipca 1917 r.  podjął służbę w Polskiej Sile Zbrojnej. Od 1 sierpnia 1917 r. do 6 października 1918 r. dowódca plut. na kursie wyszkolenia kawalerii w Mińsku Mazowieckim. Od października 1918 r. w I Brygadzie Piechity w stopniu ppor. Uczestnik akcji rozbrajania Niemców.

W niepodległej Polsce służył w Wojsku Polskim. Od 2 stycznia 1919 r. adiutant I baonu 30 pp. Uczestniczył w wojnie z Ukraińcami. Ranny pod Dunajowem (23 kwietnia 1919). Od 1 sierpnia dowodził oddziałem konnych wywiadowców 30 pp. Na jego czele walczył z bolszewikami. Od 20 września 1920 r. przydzielony do szw. zapasowego 13 puł., był dowódcą oddziału sztabowego, a potem od 21 stycznia do 22 kwietnia 1921 r. młodszym oficerem szwadronu.

14 kwietnia 1921 r. otrzymał stopień rtm. kaw. (potem ze starszeństwem z 1 czerwca 1919).

Przydzielony do Głównego Urzędu Opieki nad Grobami Wojskowymi (od 1 lipca zastępca naczelnika, od 1 listopada naczelnik), 15 listopada 1922 r. przeniesiono go do wydz. opisowego Oddz. IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej. W okresie od 1 października 1923 do 30 września 1925 słuchacz kursu Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po jego ukończeniu otrzymał przydział do DOK nr VIII. Był referentem w wydz. wyszkolenia, potem (od 1 stycznia 1926) jego kierownikiem referatu, a od 15 czerwca kierownikiem referatu PW. 1 kwietnia 1927 r. przeniesiony do Departamentu Piechoty Ministerstwie Spraw Wojskowych, od czerwca był referentem w Państwowym Urzędzie WF i PW. Później zapewne przeniesiony w stan nieczynny (brak w  Roczniku oficerskim 1928). Od 1 października 1928 r. służył w 9 psk. Dowodził szw. i dyonem. Awansowany 1 stycznia 1930 r. na mjr. dypl. kaw., 1 kwietnia 1931 r. został przeniesiony do sztabu DOK nr III na stanowisko szefa wydz. mobilizacyjnego. W grudniu 1932 r. przeszedł do dyspozycji dowódcy tego OK, a 31 sierpnia 1933 r. w stan spoczynku.

Został wówczas Inspektorem Okręgowym Obrony Przeciwlotniczej i Gazowej w Białymstoku (do 1 września 1936), a także komendantem okręgu Związku Rezerwistów. Od 1936 r. mieszkał w Ożarowie Mazowieckim.

Podczas II wojny światowej brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach NSZ ps. „Sulima”. Był szefem wywiadu komunikacyjnego Komendy Głównej. Awansował na ppłk. dypl. kaw. NSZ.

Zmarł 30 maja 1969 r. w Warszawie. Pochowany na cmentarzu w Ożarowie Mazowieckim.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Walecznych.

Żonaty (od 1925) z Marią Wędrowską, miał z nią córki Krystynę Ewę (ur. 1926) zamężną Szapkarową, mikrobiologa, i  Annę Teresę (ur. 1930) zamężną Rubach.

Źródła

H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908–1914, Warszawa 1935; W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny t. 3, Warszawa 2006; P. Hubiak, Belina i jego ułani, Kraków 2003; Legionista Stefan Orłowski, www.salontradycjipolskiej.pl (dostęp 28 I 2018); G. Lipska–Zaremba, Anna Teresa Orłowska–Rubach, „Misericordia” nr 9/2016; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; Lista strat Legionu Polskiego. Od lipca do października 1915, Piotrków 1915; Lista strat Legionu Polskiego. Od 1 maja do 1 lipca 1915, Piotrków 1915; „Monitor Polski” 1931, nr 156; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1932; Rocznik oficerski rezerw 1934; J. Smoleński, 1 Pułk Ułanów Legionów Polskich Beliny im. Józefa Piłsudskiego, „Beliniak” nr 8–9/1958, 10/1959, 11/1960; J. Żuławski, Rodowód i organizacja 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich, „Przegląd Kawaleryjski” nr 7/1933.