Bojownikom niepodległości

Stefan Tadeusz Iwanowski

(1890–1954)

Stefan Tadeusz IwanowskiUrodził się 12 grudnia 1890 r. w Orszy na Litwie. Syn Edwarda i Natalii z de Neberschaerów. Uczył się w V gimnazjum w Warszawie. W czasie strajku szkolnego (1905 r.) należał do komitetu strajkowego. Maturę uzyskał w 1909 r. w gimnazjum realnym w Grodzisku Mazowieckim. Następnie do 1914 r. studiował na wydz. inżynierii lądowej Politechniki Lwowskiej. W latach 1909-1914 był wiceprezesem „Bratniej Pomocy” słuchaczy politechniki oraz prezesem domu zdrowia „Bratnia Pomoc” w Zakopanem. Członek Zw. Strzeleckiego. Po wybuchu wojny wstąpił do Legionów. Początkowo służył w 2 szw. kaw. LP, a następnie od listopada 1914 do listopada 1915 r. był oficerem żandarmerii. 5 listopada 1914 r. mianowany chor. żand., 27 września 1915 r. awansował na ppor. żand. Później pełnił służbę ordynansową w 2 pp LP i w sztabie II Brygady. Następnie w sztabie tej brygady do czerwca 1916 r. był oficerem amunicyjnym i technicznym, a do kwietnia 1917 r. oficerem operacyjnym i czasowo p.o. szefa sztabu. 1 listopada 1916 r. awansował na por. piech. W okresie od 31 stycznia do 30 marca 1917 r. był słuchaczem wojennego kursu Sztabu Generalnego w Warszawie. Od kwietnia 1917 r. dowodził komp. 3 pp LP oraz komp. na kursie wyszkoleniowym nr 3. Po kryzysie przysięgowym od września 1917 do października 1918 r. sprawował funkcję referenta personalnego i uzupełnień w dowództwie Polskiej Siły Zbrojnej, awansując na kpt. SG piech., a z dniem 12 października 1918 r. – na mjr. SG piech. Po rozbrojeniu Niemców przeszedł automatycznie do WP i 29 listopada został szefem wydz. organizacyjnego Sztabu Generalnego Przeniesiony do armii gen. Józefa Hallera we Francji, był w niej szefem oddz. operacyjnego i zastępcą szefa sztabu. Po powrocie armii do kraju od kwietnia do końca maja 1919 r. zastępca szefa sztabu i oficer sztabu Frontu Galicyjskiego, następnie do 25 września Południowo-Zachodniego (śląskiego i cieszyńskiego), zaś od października kwatermistrz Frontu Pomorskiego. Jako ppłk SG piech. z 1 kwietnia 1920 r. od 31 lipca kwatermistrz Frontu Północno-Wschodniego, a od 10 sierpnia – Północnego (na ich czele stał gen. J. Haller). W okresie od 29 września do 26 października (a formalnie do grudnia) 1920 r. dowodził 14 pp. Po wojnie, zweryfikowany jako ppłk SG piech. z 1 czerwca 1919, od września 1921 do lipca 1926 r. był szefem sztabu DOGen (potem DOK nr IV) w Łodzi. Ukończył III kurs doszkalający w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie (1923-1924). Stopień płk. SG piech. uzyskał ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 r. W latach 1924-1926 wykładał w Wyższej Szkole Nauk Społecznych i Politycznych w Łodzi. Następnie został dowódcą 42 pp, a ok. 1928 r. – piechoty dywizyjnej 9 DP. 15 sierpnia 1931 r. objął stanowisko pomocnika dowódcy OK nr II w Lublinie. W 1937 r. przeniesiono go w stan nieczynny, a z dniem 31 grudnia 1938 r. – w stan spoczynku. Od 1937 r. pracował jako dyrektor administracyjny zakładów „Zieleniewski, Fitzner, Gamper i Ska”. Był również współorganizatorem pierwszej w Polsce fabryki aluminium. Brał aktywny udział w pracach społecznych – piastował funkcje prezesa okręgu lubelskiego Ligi Morskiej i Kolonialnej oraz ZHP, był prezesem honorowym Ligi Morskiej w USA. Podczas kampanii 1939 r. od 11 września dowodził improwizowaną grupą „Żółkiew”. W nocy z 17 na 18 września, po jej rozbiciu, dostał się do niewoli niemieckiej w rejonie Żółkwi. Przebywał w obozach jenieckich w Arnswalde i II C w Woldenbergu (od 1942 r.). W Woldenbergu przez pewien czas sprawował funkcję polskiego starszego obozu. Po wyzwoleniu z niewoli w 1945 r. wyjechał do Szwecji i osiedlił się w Sztokholmie. Pracował jako archiwariusz w Instytucie Psychotechnicznym Uniwersytetu Sztokholmskiego. W 1948 r. został wybrany na członka rady oddziału Stow. Polskich Kombatantów w Szwecji oraz prezesem sądu koleżeńskiego. Od 1951 r. był prezesem oddziału SPK i członkiem Rady Głównej SPK w Londynie. Zmarł 20 listopada 1954 r. w Sztokholmie. Pochowany na Katolickim Cmentarzu Haga w Sztokholmie. Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 4 kl., czterokrotnie Krzyżem Walecznych, dwukrotnie złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi oraz francuską Legią Honorową 5 kl. Opublikował: Szkoła podoficerska 2-ej Brygady na froncie, w: Dwa lata w boju, Piotrków 1916. Żonaty (od 19 VI 1920) z Ludwiką Gajewską.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 27/1934
Źródła

W. Chocianowicz, W 50 lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny t. 2, Warszawa 2006; R. Dalecki, Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 roku, Rzeszów 1989; „Dziennik Polski, Dziennik Żołnierza” nr 282/1954; Encyklopedia Wojskowa t. III, Warszawa 1933; Księga chwały piechoty, Warszawa 1937-1939; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, Warszawa 1917; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 27/1934; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; J. Trypućko, w: Polski Słownik Biograficzny t. X z 1962.