Bojownikom niepodległości

Teodor Berlach–Tukalski

(1894–1979)

Urodził się 5 marca 1894 r. w Łodzi. Syn Gustawa i Marii (zob.).

Ukończył gimnazjum w Łodzi, po czym od 1912 r. uczył się w Berlinie.

Od 1911 r. należał do tajnego skautingu w Łodzi. W 1912 r. objął funkcję patrolowego. W sierpniu tego roku uczestniczył w kursie instruktorów skautowych w Skolem.  W listopadzie został współorganizatorem drużyny skautowej w Berlinie.

Członek Polskich Drużyn Strzeleckich. W okresie od 29 czerwca do 15 lipca 1912 r. przebywał na pierwszym międzyzaborowym kursem instruktorskim tej organizacji we Lwowie. Potem należał do PDS w Berlinie. W 1913 r. objął stanowisko jej komendanta.

W czasie I wojny światowej od 10 października 1914 r. w Legionach Polskich. Początkowo służył w 1 pp LP. Po bitwie pod Łowczówkiem awansował na kpr. Od kwietnia 1915 r. w I plut. 4 komp. IV baonu 5 pp LP. Przeszedł następnie do 1 puł LP. Awansował na wachm., z dniem 31 marca 1917 r. ukończył administracyjny kurs oficerski pułku w Ostrołęce.

Po 1918 r. w WP. Zweryfikowany jako por. kaw. z 1 czerwca 1919 r., co najmniej do 1928 r. służył w 3 pszwol. Z dniem 1 stycznia 1928 r. awansował na rtm. kaw. Następnie (1930, 1932) w pułku radiotelegraficznym. Przeniesiony do korpusu oficerów łączności, 19 marca 1939 r. awansował na mjr. łączn. Był wówczas dowódcą łączności Suwalskiej BK.

Na tym stanowisku wziął udział w kampanii 1939 r. Od 20 września dowódca łączności sformowanej na bazie Suwalskiej BK improwizowanej DK „Zaza”. Następnie brał udział w działalności konspiracyjnej w szeregach AK ps. „Olski”. Awansował na ppłk. łączn. Podczas powstania warszawskiego pełnił służbę w plutonie 1112 dyonu 7 puł „Jeleń”, a potem w sztabie Grupy Północ. Walczył na Starym Mieście i Śródmieściu. Ranny 20 sierpnia. Po kapitulacji oddziałów powstańczych (2 października) dostał się do niewoli niemieckiej, w której przebywał do końca wojny.

Później mieszkał w Kanadzie.

Zmarł 22 października 1979 r. i został pochowany na Cmentarzu Parafialnym na Powązkach w Warszawie kwat. 128.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości i czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Źródła

H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908-1914, Warszawa 1935; J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 t. 1, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; L. Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Lublin 1986; W. Lipiński, Szlakiem I Brygady, Warszawa 1927; „Monitor Polski” nr 64/1932; W. Nekrasz, Harcerze w bojach 1914-1921 cz. 1, Warszawa 1930; Rocznik oficerów kawalerii 1930; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; R. Rybka, K. Stepan, Rocznik oficerski 1939, Kraków 2006; Spis ewidencyjny byłych żołnierzy 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich Beliny im. Józefa Piłsudskiego, „Beliniak” nr 12/1962.