Bojownikom niepodległości

Wacław Biernacki–Kostek

(1884–1957)

Urodził się 24 września 1884 r. w Lublinie. Syn Tomasza, mechanika, i Marii z Niwińskich.

W czasie koronacji cara Mikołaja II (26 maja 1896 r.) został zatrzymany przez policję podczas rozpowszechniania ulotek PPS. Zwolniony po kilku dwóch tygodniach, mimo groźby zesłania, nie zaniechał działalności. Od 1906 r. uczęszczał do gimnazjum w Lublinie. Redagował nielegalny uczniowski miesięcznik Ognisko. 2 kwietnia 1902 r. został relegowany ze szkoły za zorganizowanie gwizdów podczas śpiewania hymnu rosyjskiego. Wyjechał wówczas do Lwowa i tam w 1903 r. uzyskał w IV gimnazjum eksternistycznie maturę. W latach 1903-1905 studiował medycynę na Uniwersytecie Lwowskim.

W 1904 r. wstąpił do PPS; z polecenia władz partii wyjeżdżał do Królestwa Polskiego. Od stycznia 1905 r. członek Organizacji Techniczno-Bojowej PPS, pracował w Warszawie, Płocku, Włocławku i Lublinie. Zdekonspirowany, w czerwcu 1905 r. został aresztowany w Sosnowcu, po czym uwięziony w Piotrkowie. Zwolniony na początku listopada na podstawie amnestii, kontynuował działalność rewolucyjną w Zagłębiu Dąbrowskim, Warszawie, Radomiu i Lublinie. W grudniu zabił dwóch policjantów na pl. Bernardyńskim w Warszawie. Jako członek OB partii latem 1906 r. ukończył szkołę bojową PPS w Krakowie, po czym ponownie wyjechał na teren Królestwa. Był dzielnicowcem w Skarżysku i okręgowcem w Radomiu oraz w Warszawie. Uczestnik akcji bojowej na stacji kolejowej w Suchedniowie (14/15 listopada 1906). Aresztowany w styczniu 1907 r., przez pomyłkę zwolniony z więzienia. Następnego dnia schwytany, został osadzony w więzieniu na Zamku w Lublinie. Zorganizował ucieczkę 21 więźniów politycznych m.in. W. Bończy-Uzdowskiego i B. Ostrowskiego – podkopem wydostał się na wolność (26 maja). Powrócił do pracy partyjnej; sprawował funkcję okręgowca OB. PPS-Frakcji Rewolucyjnej w Siedlcach. Uczestnik wielu akcji bojowychW końcu października 1907 r. wspólnie z T. Arciszewskim kierował akcją likwidacji prowokatorów Antoniego Dyrcza i Mieczysława Sankowskiego. Potem działał w Zagłębiu Dąbrowskim. Uczestnik napadu na płatnika Kolei Nadwiślańskiej pod Sławkowem. Należał do najwybitniejszych bojowców PPS. Na początku 1908 r. wobec groźby aresztowania wyjechał do Galicji. Tam należał do organizatorów koła milicyjnego PPS wśród lwowskich studentów.

Wyjechał do Francji i w marcu zaciągnął się do Legii Cudzoziemskiej. Służył w I plut. 22 komp. 1 pułku Legii; z nim wyjechał do Afryki. Zdezerterował, po czym przedostał się do Szwajcarii, a potem powrócił do Galicji. Podjął wówczas studia na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Równocześnie uczestniczył także w akcjach bojowych PPS na terenie Królestwa Polskiego. Zamieszkał we Lwowie. Od 1910 r. członek ZWC i Zw. Strzeleckiego. Ukończył kurs i zdał egzamin oficerski, uzyskując odznakę tzw. „parasol”. Jesienią 1911 r. został dowódcą III plut. szkoły oficerskiej. W 1912 r. otrzymał nominację na inspektora ZWC i Zw. Strzeleckiego na Galicję Wschodnią. W drugiej połowie 1913 r. przeniósł się do Krakowa. Poza działalnością niepodległościową współpracował m.in. z dziennikami „Gazeta Poranna” („Wieczorna”) i „Wiek Nowy” oraz zPrzedświtem”.

W czasie Iwojny światowej od 7 sierpnia 1914 r. dowódca 12 komp. strzeleckiej w oddziale J. Piłsudskiego. Wobec choroby już 12 sierpnia opuścił kompanię. Otrzymał wówczas zadanie zorganizowania oddziału żandarmerii i objęcia jego dowództwa. Sprawował je do grudnia 1914 r. 9 października mianowany por. żand. Był bezwzględny wobec osób podejrzanych o współpracę z Rosjanami. Przeniesiony do Biura Wywiadowczego 1 pp LP, potem służył w sztabie I Brygady. Na początku czerwca został dowódcą komp. w baonie uzupełniającym kpt. Tadeusza „Wyrwy” Furgalskiego. Na przełomie września i października 1915 r. powrócił do sztabu I Brygady. Kierował piekarnią polową (luty-20 kwietnia 1916) i pralnią brygady.  Nasstępnie oficer ordynansowy. Chory, od października leczył się w szpitalu fortecznym nr 1 w Krakowie. Leczył się aż do marcs 1917 r. Przydzielono go wówczas do I baonu 1 pp LP. Przydzielony na kurs wyszkolenia nr 1, był tam dowódcą komp. Po likwidacji kursów dowodził komp. 1 pp LP.

W następstwie kryzysu przysięgowego 16 lipca 1917 r. zwolniony z Legionów i od 21 lipca do 28 czerwca 1918 r. internowany przez Niemców w Beniaminowie. W obozie założył czytelnię oraz redagował gazetkę „Sprzymierzeniec”.

Od 23 lipca 1918 r. w POW w Krakowie.

Po rozbrojeniu Austriaków 1listopada 1918 r. wstąpił do WP. Początkowo służył w 5 pp leg, w którym od 8 listopada był zastępcą dowódcy kadry. Awansowany przez gen. Bolesława Roję na kpt. piech.W okresie od 20 listopada do 2 grudnia w III baonie; walczył z Ukraińcami w rejonie Lwowa. Na przełomie 1918 i 1919 r. dowodził baonem „ekspedycyjno-karnym” 5 pp leg. Na przełomie lutego i marca 1919 r. pozostawał w dyspozycji dowódcy DOGen Warszawa. Następnie dowodził baonem zapasowym 22 pp, a w 1920 r. baonem manewrowym. 4 lipca 1920 r. przydzielony do Armii Ochotniczej, był zastępcą okręgowego inspektora. 10 lipca 1920 r. objął dowództwo 222 pp Armii Ochotniczej. 16 lipca awansował na mjr. piech. Pułkiem tym dowodził do 28 listopada.

Przydzielony do 43 pp, dowodził baonem sztabowym. Od połowy stycznia do końca kwietnia 1921 r. był p.o. dowódcy pułku. W okresie od maja do lipca przebywał na kursie oficerów sztabowych DOGen we Lwowie. W sierpniu został referentem wyszkolenia pułku. Zweryfikowany jako mjr piech. z 1 czerwca 1919, w połowie sierpnia 1922 r. objął funkcję zastępcy dowódcy 62 pp, a od 1 października zastępcy dowódcy 4 psp. W 1923 r. został przewodniczącym komisji kontrolnej PKU w Tarnowie. W związku z wypadkami krakowskimi w listopadzie 1923 r. aresztowany, 1 marca 1924 r. powrócił do służby, otrzymując przydział do 20 pp. Od sierpnia do końca października 1925 r. przebywał na kursie doszkalającym w Grupie koło Torunia. Po jego ukończeniu 2 listopada 1925 r. objął dowództwo I baonu 78 pp. 3 maja 1926 r. mianowany ppłk. piech. ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924. Po przewrocie majowym 31 sierpnia został dowódcą 38 pp. W maju 1927 r. został odkomenderowany na stanowisko komendanta m. Brześć nad Bugiem. Funkcję tę sprawował przez sześć miesięcy, po czym powrócił do 38 pp. Od początku lutego do początku maja 1928 r. przebywał na kursie dowódców pułków w Rembertowie. 1 stycznia 1930 r. awansował na płk. piech. Od sierpnia 1930 r. był ponownie przejściowo komendantem m. Brześć nad Bugiem. 7 grudnia powrócił do 38 pp, obejmując ponownie jego dowództwo. Z dniem 30 czerwca 1931 r. na rok przeszedł w stan nieczynny, po czym pozostawał w rezerwie.

1 lipca 1931 r. objął funkcję wojewody nowogródzkiego, a 8 września 1932 r. – poleskiego. Stanowisko to piastował do 31 sierpnia 1939 r.

W związku z wybuchem wojny 1 września 1939 r. powołany na komisarza cywilnego (w randze ministra) przy Naczelnym Wodzu, jednak na tym stanowisku nie wykazał wystarczających umiejętności. W nocy z 17 na 18 września z rządem przekroczył granicę Rumunii i został internowany. Od 19 września przebywał  w Slănic. 30 września został zdymisjonowany z zajmowanego stanowiska. Następnie przebywał w Băile Herculane. Na początku 1941 r. przeniesiony do Băile Olăneşti, a wkrótce potem do Călimăneşti. Od października był internowany w Băile Govora. Jesienią 1943 r. zwolniony z internowania, zamieszkał w Turnu Severin. Następnie (do listopada 1944 r.) przebywał w Oprysornie, a później w Craiovie. 23 marca 1945 r. aresztowany i osadzony w Caracal, po czym na przełomie października i listopada przewieziony do Polski i osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

Torturowany w śledztwie, wyrokiem z 14 kwietnia 1953 r.  III Sekcji Wydz. Karnego Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy (tzw. sąd tajny) skazany na karę śmierci za działalność polityczną w II Rzeczypospolitej. Wyrok ten 7 sierpnia Sąd Najwyższy zamienił na karę 10 lat więzienia. Zwolniony 9 listopada 1955 r., zamieszkał w Warszawie.

Zmarł 25 maja 1957 r. w Warszawie. Pochowany na Starym Cmentarzu w Grójcu.

Odznaczony orderem Polonia Restituta 3 i 4 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami, dwukrotnie Krzyżem Walecznych oraz złotym Krzyżem Zasługi.

Opublikował: Ułan dyżurny, Warszawa 1939.

Żonaty (od 28 II 1911 r.) z Anną Sokólską, miał z nią syna Leszka (1915-7 IV 1943), żołnierza Konfederacji Narodu, poległego w akcji bojowej w Warszawie.

Źródła

P. Cichoracki, Droga ku anatemie Wacław Kostek Biernacki (1884-1957), Warszawa 2010; J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 t. 1, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; W.K. Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny t. 1, Warszawa 2005; T. Kasprzycki, Kartki z dziennika oficera I Brygady, Warszawa 1934; Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; A. Lenkiewicz, Kawalerowie Polski Niepodległej. Więzieni i zamordowani w PRL, Wrocław 1989; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; Materiały do historii I Brygady, „Żołnierz Legionów i POW” nr 3-4/1939; „Monitor Polski” nr 18/1931; J.M. Nowakowski, Wacław Kostek-Biernacki, „Stolica” nr 17/1983; T.M. Płużański, Pretorianin, „Gazeta Wyborcza” nr 83/1996; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932; A. Romanowski, Rozkwitały pąki białych róż… Wiersze i pieśni z lat 1908-1918 o Polsce, o wojnie i o żołnierzach, Warszawa 1990; S.F. Składkowski, Beniaminów 1917-1918, Warszawa 1935.