Bojownikom niepodległości

Wanda Grabowska

(1883-1957)

grabowska wandaUrodziła się 2 lutego 1883 r. w Kowlu. Córka Jana, urzędnika kolejowego, i Konstancji z Psarskich. Siostra Bronisława (zob.).

Ukończyła pensję Leokadii. Rudzkiej w Warszawie (1899 r.).

W 1900 r., po zdanie egzaminów w Płocku, uzyskala uprawnienia nauczycielski domowej w dziedzinie arytmetyki, a w 1908 r. po złożeniu egzaminu i wygłoszeniu wykładu próbnego w Piotrkowie uprawnienia nauczyciela języka polskiego.

Początkowo uczyła młodszego brata, a następnie zorganizowała w Mławietajny komplet; nauka obejmowała program szkoły powszechnej i krzewienie czytelnictwa. Po przeprowadzce rodziny do Lublina była zatrudniona w tamtejszej szkole Polskiej Macierzy Szkolnej. Od 1 września 1907 r. pracowała jako nauczycielka w Zakładzie Naukowym Żeńskim Henryki Domańskiej w Piotrkowie. W szkole tej (z krótkimi przerwami), mimo różnych zmian organizacyjnych, pracowała przez następne 40 lat. Równolegle uczyła na kursach dla analfabetów w Szkole Handlowej uzupełniającej oraz wygłaszała pogadanki z zakresu historii i wiedzy o Polsce na kursach organizowanych przez Stow. Polek Pracujących dla kobiet zatrudnionych w rzemiośle i handlu.

Od 1909 r. studiowała na Wydz. Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Podczas studiów pracowała w Tow. Szkoły Ludowej, należała do organizacji „Znicz”.

Wstąpiła do oddziału żeńskiego Polskich Drużyn Strzeleckich.

Po śmierci ojca w 1911 (?) r. przerwała studia i powróciła do Piotrkowa.

Podjęła pracę zawodową w szkole Henryki Domańskiej.Należała do kół niepodległościowych w Piotrkowie.

W czasie I wojny światowej została działaczką, a potem sekretarzem Komitetu Narodowego w Piotrkowie. W zorganizowanym w mieście Uniwersytecie Powszechnym wygłaszała pogadanki z dziedziny historii i języka polskiego. Pracowała w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego (była wiceprzewodniczącą koła) oraz od 1915 r. w POW ps. „Toporówna”. W 1916 r. sprawowała funkcję skarbnika w oddziale męskim, a potem w żeńskim POW.

Od września 1917 do lipca 1919 r. pracowała na Wyższych Kursach Pedagogicznych ŻeńskichDrugiego Koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Piotrkowie. W 1918 r. współpracowała z Tow. Uniwersytetów Robotniczych.

W sierpniu 1920 r. zgłosiła się ochotniczo do WP i służyła jako sanitariuszka w Szpitalu Wojskowym ze Zwiahla, ewakuowanego do Piotrkowa.

Od 1 czerwca 1921 do listopada 1923 r. pracowała jano nauczycielka w Żeńskim Seminarium Nauczycielskim w Chełmie. Następnie powróciła do Piotrkowa, gdzie podjęła pracę w Prywatnym Gimnazjum i Liceum Żeńskim Zrzeszenia Nauczycieli Szkół Średnich (b. szkoła Henryki Domańskiej). 10 lutego 1932 r. została kierowniczką tej szkoły. W 1933 r. doszło do połączenia tej placówki z gimnazjum Heleny Trzcińskiej i w niej pracowała do wojny.

W kwietniu 1925 r. uzyskała uprawnienia do nauczania historii i języka polskiego w szkołach średnich ogólnokształcących i seminariach nauczycielskich. W 1932 r. ukończyła kurs wychowawczy zorganizowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

W latach 1927-1929 członek komisji oświatowej Sejmiku Powiatowego. Wykładała na zorganizowanym przez komisję Uniwersytecie Niedzielnym, a także na kursach Uniwersytetu Powszechnego.

Działaczka społeczna, założycielka towarzystw oświatowych, należała do zZw. Zawodowego Nauczycieli Polskiego Szkolnictwa Średniego w Piotrkowie. Od września 1928 r. członek Rady Szkolnej Miejskiej m. Piotrkowa, członek Miejskiego Komitetu WF i PW. Prezes piotrkowskiego oddziału Zw. Pracy Obywatelskiej Kobiet (od 4 stycznia 1939 r. także zarządu wojewódzkiego), członek Zw. Peowiaków i „Ogniska Rodzinnego”.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu. Od 1 grudnia 1939 do 1 lutego 1945 r. uczyła historii, geografii i języka polskiego w Piotrkowie. Kierowała jednym tajnym kompletem.

Od 1 lutego 1945 r. była dyrektorem II Państwowego Liceum Żeńskiego w Piotrkowie. 10 marca 1948 r. zdjęta ze stanowiska z zakazem pracy w szkolnictwie ogólnokształcącym i w styczniu 1949 r. przeniesiona na emeryturę.

Pracowała w Państwowym Liceum Spółdzielczym (potem: Technikum Finansowe). Ostatecznie 31 sierpnia 1952 r. zwolniona z pracy nauczycielskiej.

Schorowana, utrzymywała siebie, matkę i głuchoniemego brata z renty starczej. Dorywczo dorabiała jako krawcowa w Spółdzielni Pracy Nauczycieli Emerytów.

Zmarła 18 października 1957 r. w Piotrkowie Trybunalskim i tam została pochowana.

Odznaczona Krzyżem Niepodległości.

Rodziny nie założyła.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 87/1931
Źródła

A. Holiczenko, Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN3 POW-Wschód, 1914-1921, Olsztyn 2012; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski „nr 87/1931; W.K. Roman, Wanda Grabowska (1883-1957), www.dawnypiotrkow.pl/index.php?/page/wanda_grabowska [dostęp 16 XII 2020].