Wiktoryn Józef Gieruszczak

Urodził się 28 listopada 1896 r. w Morawskiej Ostrawie. Syn Franciszka, werkmistrza, i Marii z Pustelników. Brat Karola Franciszka (zob.).

Ukończył szkołe ludową w Cieszynie oraz tamtejsze Gimnazjum Polskie (1914 r.).

Należał do skautingu.

W czasie I wojny światowej od sierpnia 1914 r. w Legionie Śląskim, z którym we wrześniu dotarł do Mszany Dolnej i został wcielony do 3 pp LP. W czasie kampanii karpackiej w listopadzie zachorował na zapalenie płuc; leczył się w szpitalu w Cieszynie.

Po rekonwalescencji 20 marca 1915 r. wcielony do armii austro-węgierskiej. Służył w 31 pp. Ukończył szkołe oficerów rezerwy w Opawie, po czym w szeregach 20 pp walczył na froncie włoskim. W 1916 r. ciężko ranny. Mianowany chor. rez. piech., a następnie awansował na ppor. rez. piech. Studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim i do 1918 r. ukończył trzy semestry. Po rekonwalescencji powrócił do pułku. Walczył na froncie włoskim, a od 1917 r. na rosyjskim i rumuńskim. Wraz z pułkiem stacjonował potem na Ukrainie, gdzie współpracował z POW. W czerwcu 1918 r. uczestniczył w buncie w pułku. Wysłany karnie na front włoski, oczekiwał na rozprawę, do której ostatecznie nie doszło. W ostatnich dniach wojny dostał się do niewoli.

Zgłosił się do Armii Polskiej we Francji. został dowódcą komp. 13 psp. Wraz z armią w 1919 r. powrócił do kraju. Jesienią tego roku ukończył kurs dowódców komp. w Rembertowie. Odkomenderowany do prac plebiscytowych na Śląsku cieszyńskim, należał tam do Tajnej Organizacji Wojskowej. Od sierpnia 1920 r. dowódca komp. 42 pp, a potem oficer operacyjny 18 DP.

Dnia 27 IX 20 w okcyi flankowej na Janów otrzymał ppor. Gieruszczak rozkaz z kawalerją dywizyjną (około 40 jeźdźców i 1 k.m.) zajęcia miasteczka Janowa, 2 klm od miasta odcięły mu marszrutę 3 sotnie kozaków, ostrzeliwując gęsto jego oddział. Ppor. Gieruszczak (…) obsadził skraj lasu ostrzeliwując się z karab. masz. z grupą 20 jeźdźców wysuwając się na prawą flankę mimo silnego ognia 2 pancerek nie przyj. ze stacyi Janowo, posunął się naprzód, zajmując wzgórze dominujące nad całą okolicą, zmuszając nieprzyjaciela do odwrotu aż do Janowa, poczem wytrzymując na stanowisku trzymał je aż do nadejścia własnej artylerji i piechoty. W akcyi tej ppor. Gieruszczak nie poniósł żadnych strat, okazał wielką przytomność umysłu i zrozumienie sytuacji zagrzewając osobiście do wytrwania i energicznie przeprowadzając akcyę flankową.

W dniu 2 XI [?]20 w trakcie zdobywania Łunińca ppor. Gieruszczak z gen. Krajewskim przed rozpoczęciem ataku przez 145 pp na skraju lasu na wschód od Wólki wyjechawszy z gen. Krajewskim przed własne linje pod najsilniejszym gradem kul w obecności samego Dowódcy Dywizji zachował zimną krew i przytomność umysłu czem wpłynął dodatnio na ducha 5-tej komp. 145 pp gotującej się do ataku, która widząc tak narażającego się z zapałem rzuciła się na linje bolszewickie zdobywając je i w pościgu za nieprzyjacielem zajmuje Łunin i sam Łuniniec.

Ppor. Gieruszczak jako oficer ordynansowy i jako oficer frontowy okazał się bardzo dzielnym żołnierzem, energicznym, pełnym inicjatywy i przytomności umysłu.

Zweryfikowany jako por. piech. z 1 czerwca 1919 r., dowodził komp. km 42 pp. Awansowany 1 lipca 1923 r. na kpt. piech., sprawował funkcję II oficera sztabu 18 DP (1923, 1924). W 1928 r. służył w 2 baonie ckm. W marcu 1931 r. przeniesiony do 1 baonu strzelców. Awansowany 1 stycznia 1932 r. na mjr. piech., co najmniej do 1935 r. był jego kwatermistrzem. Wiosną 1939 r. dowodził I baonem 13 pp.

Na tym stanowisku wziął udział w kampanii 1939 r. Po śmierci dowódcy pułku (23 września) przejął jego funkcję. Ciężko ranny w nocy z 23 na 24 września pod Łomną, leczył się w szpitalu w Modlinie. Po kapitulacji załogi twierdzy (29 września) dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał m.in. w oflagu VII A w Murnau.

Zmarł po 1945 r.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., dwukrotnie Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.

Żonaty, miał dwoje dzieci.