Bojownikom niepodległości

Wilhelm Feldman

(1868–1919)

Urodził się 8 kwietnia 1868 r. w Zbarażu w rodzinie żydowskiej.

W 1886 r. zerwał ze środowiskiem rodzinnym i wyjechał do Lwowa, gdzie zajmował się samokształceniem oraz propagandą programu asymilacji i polonizacji ludności żydowskiej.

Współpracował z „Przeglądem Społecznym”, pisywał do pism warszawskich i lwowskich.

Członek „Zetu”. Prowadził kółka samokształceniowe młodzieży, przewoził bibułę socjalistyczną do Królestwa Polskiego. W 1888 r. aresztowany przez władze austriackie za udział w demonstracyjnym pogrzebie B. Czerwieńskiego. W 1889 r. przeniósł się do Krakowa – brał udział w redagowaniu postępowego pisma Ognisko. Aresztowany, był sądzony w procesie redaktorów pisma (18 czerwca-5 lipca 1891). Zbliżył się do ruchu socjalistycznego, współpracował z „Naprzodem”. Jednocześnie był czynny w żydowskim ruchu asymilacyjnym.

W latach 1894–1895 uzupełniał swoją wiedzę jako wolny słuchacz na uniwersytecie w Heidelbergu i Berlinie. Za udział w życiu politycznym polskiej kolonii w Berlinie został wydalony z Prus.

W latach 1895–1897 wydawał w Krakowie „Dziennik Poranny” (potem „Dziennik Krakowski”), sympatyzujący z ruchem socjalistycznym. W 1898 r. był założycielem Tow. Uniwersytetu Ludowego im. A. Mickiewicza. W 1900 r. przejściowo należał do PPSD. W 1904 r. był opiekunem kółka literackiego socjalistycznego „Ruchu”, przed 1907 r. sprawował funkcję prezesa akademickiej „Spójni”. W 1904–1905 r. wiceprzewodniczący Tow. Wyższych Kursów Wakacyjnych. Jednocześnie od 1904 r. doradca wydawnictwa PPS w Krakowie „Książka”.

W latach 1901–1914 redagował pismo „Krytyka”. W tym czasie zbliżył się do działaczy PPS-Frakcji Rewolucyjnej, popierał J. Piłsudskiego i ruch strzelecki.

Powieściopisarz i dramaturg, krytyk literacki oraz historyk literatury. Autor licznych prac.

Po wybuchu wojny w sierpniu 1914 r. wstąpił do oddziału J. Piłsudskiego i Legionów Polskich. Od września z ramienia NKN był kierownikiem polskiego biura prasowego w Berlinie. Prowadził tam akcję propagandową na rzecz niepodległości Polski.

W 1918 r. pracował w Dep. Stanu w Warszawie, następnie był krótko polskim chargé d`affaires w Berlinie. Odwołany do MSZ, w maju 1919 r. otrzymał dymisję. Powrócił wówczas do Krakowa.

Zmarł 25 października 1919 r. w Krakowie i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Rakowickim kwat. 33.

Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Jest patronem ulicy w Krakowie.

Źródła

K. Grodziska-Ożóg, Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939), Kraków 1987; H. Kiepurska, Warszawa w rewolucji 1905–1907, Warszawa 1974; „Monitor Polski” nr 300/1930; J. Myśliński, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; Żydzi bojownicy o niepodległość Polski, Lwów 1939.