Bojownikom niepodległości

Wincenty Bender

(1893–1940)

Urodził się 19 maja 1893 r. w Tyśmienicy pow. Tłumacz. Syn Wilhelma i Konstancji z Mazurkiewiczów.

Ukończył szkołę ludową w Worochcie, a jednocześnie pracował zarobkowo. W latach 1909-1910 kształcił się w seminarium nauczycielskim w Stanisławowie.

Od 1910 r. pracował zawodowo jako dozorca robotników przy robotach ziemnych w przedsiębiorstwie budowlanym „Schiffer i Grünwald”, działającym na terenie Bośni i na Bukowinie.

Jednocześnie kontynuował naukę, zdając eksternistycznie egzaminy w seminariach nauczycielskich w Zagrzebiu

(1912) i Lwowie (1913).

W czasie I wojny światowej od 14 sierpnia 1914 r. w oddziałach strzeleckich i Legionach Polskich. W stopniu kpr. (od grudnia 1914 r.) był dowódcą 2 sekcji III plut. 2 komp. II baonu 5 pp LP. Ranny 22 maja 1915 r. podczas bitwy pod Konarami, leczył się w szpitalu zorganizowanym w fabryce tytoniu w Krakowie (do 18 września). Następnie powrócił do komp. Ponownie ranny 4 lipca 1916 r. podczas bitwy pod Kościuchnówką. Po powrocie ze szpitala przydzielony do stacji zbornej (2 września-15 grudnia), po czym powrócił do komp.

Po kryzysie przysięgowym w Polskim Korpusie Posiłkowym. Służył w komendzie placu w Warszawie (wrzesień 1917-luty 1918) oraz w baonie uzupełniającym.

W następstwie przejścia II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) internowany przez Austriaków.

W maju zwolniony, został wcielony do armii austro-węgierskiej. W składzie 89 pp walczył na froncie włoskim. Po powrocie do Galicji od października w POW w Przemyślu.

Od 1 listopada brał udział w walkach z Ukraińcami o Przemyśl, podczas których dostał się do niewoli. Rychło z niej zbiegł i wstąpił do WP. Awansowany na plut., od 13 stycznia do 28 lutego 1919 r. służył w 5 pp leg. Następnie dowódca plut. i oficer mundurowy 3 pp leg (do 11 stycznia 1920). W marcu awansował na sierż., a 1 maja na pchor. Ranny w sierpniu, leczył się w szpitalu. Od 11 stycznia 1920 r. kierownik kancelarii Wojskowego Okręgowego Urzędu Gospodarczego Grodno. 13 sierpnia mianowany kierownikiem stacji wyżywienia w Skarżysku. 1 października mianowany ppor. gosp.

Od 16 marca 1921 r. referent personalny w szefostwie intendentury DOGen Kielce. 13 czerwca otrzymał maturę w Państwowym Seminarium Nauczycielskim we Lwowie. 11 stycznia 1922 r. został referentem mundurowym i kwaterunkowym Kierownictwa Rejonu Intendentury Jarosław (do 22 listopada 1922 r.). Zweryfikowany jako por. adm. z 1 czerwca 1919, służył w szefostwie intendentury DOK nr III w Grodnie, gdzie pełnił funkcję referenta organizacyjnego. Od 1 lutego 1926 r. referent w szefostwie intendentury KOP. Już 13 lipca przeniesiony na funkcję młodszego oficera kompanii w baonie manewrowym w Rembertowie. Od 4 lutego 1927 r. w baonie sztabowym MSWojsk. Był w nim oficerem materiałowym (1927-1928) i oficerem mobilizacyjnym (1928-1929). Z dniem 31 marca 1930 r. przeniesiony w stan spoczynku.

Równolegle od 1926 r. studiował w Szkole Nauk Politycznych w Warszawie, którą ukończył 25 października 1929 r., uzyskując magisterium.

Po przeniesieniu w stan spoczynku zamieszkał w osadzie wojskowej Popławce w pow. Grodno.

16 września 1931 r. przyjęty w charakterze praktykanta administracyjnego I kategorii do Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego. 15 lutego 1932 r. został przeniesiony do referatu bezpieczeństwa starostwa grodzkiego toruńskiego. Tam 1 sierpnia został prowizorycznym referendarzem w VIII st. służbowym. W czerwcu 1933 r. został potem wicestarostą tucholskim. Od września kierownik oddziału bezpieczeństwa i porządku publicznego w komisariacie rządu m. Gdynia. Od 14 marca 1934 r. wicestarosta w Lubomlu, zaś od 28 maja wicestarosta koszyrski i jednocześnie od 15 stycznia 1935 r. prowizoryczny kierownik starostwa powiatowego w Kostopolu. Był też prezesem powiatowego Zw. Rezerwistów. 13 sierpnia przeniesiony do Urzędu Wojewódzkiego Krakowskiego na stanowisko p.o. referendarza. Po odbyciu praktyki uzupełniającej w Wydz. Powiatowym w Żywcu awansował 1 stycznia 1936 r. na inspektora w Urzędzie Wojewódzkim Krakowskim. Od 13 września 1937 r. prowizoryczny wicestarosta – kierownik starostwa powiatowego koszyrskiego.

Członek Zw. Legionistów Polskich.

W czasie kampanii 1939 r. między 18 a 20 września aresztowany przez NKWD w Kamieniu Koszyrskim i osadzony w miejscowym więzieniu. Potem przewieziony do Łucka.

Wywieziony na podstawie listy nr 043/3 z 20-22 kwietnia 1940 r., wkrótce potem został zamordowany na terenie Ukrainy.

Odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Żonaty (od 18 VII 1938) z Heleną Orpiszewską, małżeństwo to było bezpotomne.

Jego pamięci poświęcono tablicę w katedrze polowej WP w Warszawie.

Źródła

J. Cisek, E. Kozłowska, Ł. Wieczorek, Słownik Legionistów Polskich 1914-1918 t. 1, Kraków, Warszawa, Zalesie Górne 2017; Lista strat Legionu Polskiego. Od 1 maja do 1 lipca 1915, Piotrków 1915; Materiały do historii I Brygady, „Żołnierz Legionów i POW” nr 3-4/1939; „Monitor Polski” nr 217/1932; Polski Cmentarz Wojenny Kijów-Bykownia. Księga cmentarna t. I, Warszaawa 2015; „Pomorski Dziennik Wojewódzki” nr 24/1931, 10, 21/1932; VII Lista strat Legionów Polskich, Piotrków 1916; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928; Rocznik oficerski rezerw 1934; Ukraiński ślad Katania, Warszawa 1995.