Bojownikom niepodległości

Witold Jarkowski

(1875–1918)

Witold JarkowskiUrodził się 4 kwietnia 1875 r. w Smoleńsku. Syn Jana, inżyniera, i Heleny z Szendzikowskich. Brat Jana (zob.) i Władysława (zob.). Szwagier Janiny Gliwic (zob.).

Ukończył III Moskiewski Korpus Kadetów (1892 r.). Następnie studiował w Instytucie Technologicznym w Petersburgu, uzyskując dyplom inżyniera (1898 r.).

Przez kilka lat pracował w wytwórni cementu portlandzkiego w Grodźcu (obecnie część Będzina). W 1903 r. zorganizował w Warszawie własne przedsiębiorstwo, zajmujące się m.in. budową piecy. Podobnie jak ojciec był wynalazcą. Wynalazł m.in. samoczynną olejarkę, na którą 27 czerwca 1904 r. uzyskał w Niemczech patent.

W okresie rewolucji 1905–1907 działał w ruchu robotniczym. W swoim mieszkaniu w Warszawie przechowywał broń i amunicję, zajmował się też kolportażem i pracą propagandową. W następstwie przeprowadzonej w jego mieszkaniu rewizji został aresztowany przez władze rosyjskie (29 października 1905 r.), lecz już 4 listopada na mocy amnestii został uwolniony. Powtórnie aresztowany w nocy na 15 listopada, został osadzony w więzieniu na Pawiaku. Wg danych agenturalnych miał być członkiem Warszawskiego Komitetu Robotniczego, a jego biuro adresem konspiracyjnym partii. 10 sierpnia 1907 r. osadzony w X pawilonie warszawskiej cytadeli. Po zwolnieniu wyjechał do Niemiec. W 1908 r. był zatrudniony w biurze technicznym Williama H. Lindley`a we Frankfurcie nad Menem. W tym też roku zainteresował się działalnością lotniczą. W 1909 r. opracował metodę obliczenia optymalnego kąta ustawienia łopat śmigłowca. Późną jesienią dzięki amnestii powrócił do Warszawy, gdzie związał się z Kołem Awiatorów. Wiosną 1910 r. wyjechał do Paryża, gdzie w 1911 r. jako pierwszy z terenów państwa rosyjskiego ukończył Ecole Superieure d`Aeronautique.

Następnie przeniósł się do Petersburga. Należał do popularyzatorów lotnictwa w państwie rosyjskim. W styczniu 1912 r. został przyjęty w skład członków- kandydatów VII Oddziału Żeglugi Powietrznej Cesarskiego Wszechrosyjskiego Towarzystwa Technicznego (IRTO), pełniąc później funkcję sekretarza tego Oddziału. W maju 1912 r. stał się członkiem zwyczajnym Cesarskiego Aeroklubu Wszechrosyjskiego, a w lutym 1913 r. wszedł w skład Komitetu Naukowo- Technicznego Aeroklubu. Był również członkiem Oddziału Floty Powietrznej Komitetu Nadzwyczajnego. Był organizatorem i uczestnikiem Wszechrosyjskich Zjazdów Żeglugi Powietrznej w 1912 r. w Moskwie i 1914 r. w Petersburgu. Reprezentował Rosję na Międzynarodowych Kongresach Żeglugi Powietrznej w Paryżu w 1912 r. i Gandawie w 1913 r. Uczestniczył w Międzynarodowych wystawach lotniczych w Brukseli (1910 r.), Paryżu (w latach 1911, 1912 i 1913), Gandawie (1913 r.) i Petersburgu (1914 r.).

Od 1911 r. był prof. utworzonej przez siebie katedry lotnictwa w Instytucie Technologicznym w Petersburgu, a od 1915 r. także tamtejszej politechniki. 8 maja 1913 r. należał do załogi, która w ciągu 17 h wykonała rekordowy (ponad 541 km) lot na balonie Wasilij Korn.

W 1913 r. równolegle objął stanowisko kierownika biura konstrukcyjnego Towarzystwa Akcyjnego Żeglugi Powietrznej W.A. Lebiediew w Petersburgu. Wiosną 1914 r. objął stanowisko kierownika wytwórni. Zaprojektował samolot Lebied-4.

W czasie I wojny światowej odegrał dużą rolę przy utuchomieniu produkcji licencyjnej różnego rodzaju samolotów wojskowych. Jednocześnie zajmował się projektowaniem różnych rosyjskich konstrukcji samolotów wojskowych. W listopadzie 1915 r. został dyrektorem zakładu budowy samolotów Pierwszego Rosyjskiego Towarzystwa Żeglugi Powietrznej. Od marca lub kwietnia 1916 r. zajmował stanowisko dyrektora naczelnego Rosyjsko-Bałtyckiego Zakładu Lotniczego Towarzystwa Akcyjnego „Awiabałt” w Piotrogrodzie. Zamordowany w 1918 r. przez bolszewików. Był najbliższym współpracownikiem konstruktora Igora Iwanowicza Sikorskiego. W 1916 r. kierował produkcją ciężkich samolotów „Ilja Muromiec”, lekkich samolotów myśliwskich Sikorski S-12 i S-16. W tym też roku z Piotrem Sziłowskim opracował przyrząd pokładowy – żyroskopowy ortoskop, ukazujący położenie samolotów w osiach pionowej, poziomej i poprzecznej. Przyrząd ten stosowano w lotnictwie bolszewickim.

Jako zakładnik w 1918 r. został rozstrzelany przez bolszewików.

Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Niepodległości.

Żonaty z Dorotą N.

Źródła

Jarkowski Witold, www.samolotypolskie.pl/samoloty/1396/126/Jarkowski-Witold [dostęp 22 IV 2021]; S. Kalabiński, J. Kubiatowski, w: Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego t. 2, Warszawa 1987; H. Kiepurska, Warszawa w rewolucji 1905–1907, Warszawa 1974; Księga pamiątkowa inżynierów technologów Polaków wychowańców Instytutu Technologicznego w Petersburgu (w rocznicę stulecia uczelni), Warszawa 1933; „Monitor Polski” nr 156/1931.