Bojownikom niepodległości

Władysława Macieszyna ze Srzednickich

Pseudonim
"Sława"
1888–1967

Władysława Macieszyna z d.SrzednickaUrodziła się 30 czerwca 1888 r. w Karwinie koło Proszowic. Córka Leona Zdzisława, adwokata, i Pauliny z Tomaszewiczów. W roku 1904 ukończyła II Gimnazjum Żeńskie w Warszawie. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim i w Szkole Nauk Politycznych w Krakowie (1911–1913). Od roku 1910 brała udział w pracach wojskowo-niepodległościowych. Od roku 1912 należała do PDS. Początkowo kierowała wydz. sanitarnym i wyszkolenia, a później była komendantką sekcji żeńskiej.

Po wybuchu I wojny światowej była kurierką I Brygady Legionów ps. „Sława”, później służyła w POW. We wniosku na order Virtuti Militari czytamy:

"Z wybuchem wojny 1914 r. wstępuje do Wydziału Wywiadowczego przy 1-ym pułku legionów. (...) Ob. Sława obiera specjalność przewożenia przez linię bojową niemiecką i rosyjską ważnych dokumentów i zleceń, i dostarczania wiadomości o wojsku rosyjskim.

Dzielna i do szaleństwa odważna zachowuje zimną krew i przytomność umysłu w najkrytyczniejszych chwilach, czemu zawdzięczając, ratuje zawsze, zdaje się, zupełnie beznadziejną sytuację. Wysoce inteligentna, zdolna, gorąca patriotka, bezgranicznie oddana sprawie wyzwolenia umiłowanej Ojczyzny, staje się w ręku kierowników Sztabu I-ej Dywizji Legionów czynnikiem państwowej doniosłości, albowiem wielokrotnie przechodzi linię bojową podczas toczących się walk, podtrzymuje łączność Legionów z Polską Organizacją Wojskową w Warszawie i dostarcza plany fortec i zebrane wiadomości wojskowe tak wielkiej doniosłości, że wzbudzają one podziw u Sztabów Generalnych Armii Związkowych Niemieckich i Austriackich.

W listopadzie 1914 r. z polecenia Komendanta Piłsudskiego udaje się do Warszawy z ważnymi szyfrowanymi rozkazami, kuferkiem wypełnionym proklamacjami i niepodległościową literaturą. W tym czasie rosjanie zamknęli front dla przejazdu spokojnej ludności, pomiędzy okopami niemieckimi, a swymi urządzili pas neutralny i każdego, kogo spotkali w obrębie tego pasa, rozstrzeliwali bez żadnych skrupułów. Ob. Sława, wbrew ostrzeżeniu o powyższym ze strony wojsk niemieckich, postanowiła przejść front i dostarczyć polecone rozkazy do Warszawy. Korzystając z walki, jaka się wywiązała na froncie, Ob. Sława zaczęła przekradać się ku linii pasa neutralnego. (...) Artyleria rosyjska rozwinęła huraganowy ogień, który skierowała na pas neutralny i Niemcy i Rosjanie zawahali się posunąć naprzód, żeby nie trafić w sferę obstrzału. Ob. Sława zorientowała się, że nadarzyła się jedyna sposobność przebycia frontu, rzuciła się naprzód i pod gradem kul przeszła przez miejsce, na którym prawie jeden obok drugiego łożyły się pociski; przeszła dwa nadpalone mosty i rzekę po lodzie, który się załamywał pod nogami, wreszcie wybiwszy się z sił, zaczęła wołać o ratunek do żołnierzy rosyjskich. Żołnierze, rozpytawszy się, czy nie ma Niemców, zaaresztowali Ob. Sławę i zaprowadzili do Sztabu Pułku. Zostali sprowadzeni oficerowie z kontrwywiadu rosyjskiego z Ciechanowa dla dokonania rewizji i przeprowadzenia dochodzenia śledczego. Przystąpiono do rewizji walizki, na spodzie której znajdowały się proklamacje i tajne dokumenty. Zbliżano się ku końcowi rewizji, zdawało się, że za moment dokumenty wpadną w ręce żandarmerii i zgubią Ob. Sławę, lecz zawdzięczając chłodnej krwi i przytomności Ob. Sława zaczęła demonstrować pośród rzeczy niewielki damski rewolwer nowej konstrukcji i tym tak zajęła uwagę oficerów, że zapomnieli rewizję doprowadzić do końca, wydali Ob. Sławie przepustkę do Ciechanowa, skąd szczęśliwie przybyła do Warszawy, i dostarczyła do Komendy rozkazy i dokumenty.

W Warszawie otrzymała rozkaz od Komendanta Romana Barskiego udania się do Kijowa w celu zorganizowania sekcji żeńskiej P.O.W. Rozkaz ten wykonała. Sekcję Żeńską w Kijowie zorganizowała i stanęła na czele wyszkolenia. Broń i materiały wybuchowe z narażeniem życia wobec czynionych przez żandarmerię rosyjską rewizji wśród pasażerów, niejednokrotnie z Kijowa do Warszawy przewoziła.

Przezwyciężywszy ogromne trudności i niebezpieczeństwa, dotarła do Lwowa, nawiązała kontakt z Lwowskim Okręgiem P.O.W., przy pomocy którego zbierała wiadomości o dyslokacji wojsk rosyjskich w Galicji, które przesyłane przez Warszawę do Sztabu legionów polskich a informowane przez takowy Sztabowi wojsk związkowych, przyniosły ogromne usługi podczas wszczętej ofensywy armii związkowych w Galicji i Kongresówce, a tym pośrednio przysłużyły się sprawie niepodległości naszej Ojczyzny.

We Lwowie Ob. Sława kierowała też akcją wykradzenia osądzonych na śmierć przez rosyjski Sąd wojskowo-polowy jeńców legionistów, którą to akcję wykonała ze świetnym rezultatem żeńska Sekcja Lwowskiego Okręgu P.O.W. Po powrocie do Warszawy, wobec spodziewanego zajęcia takowej przez wojska związkowe, ob. Sława otrzymuje rozkaz udania się przez Rumunię do Komendanta Piłsudskiego z ważnymi raportami. Rozkaz ten spełnia, granicę rosyjsko-rumuńską przechodzi, raporty dostarcza według wskazania."

W niepodległej Polsce, od 1918 pojęła służbę w Wojsku Polskim. W roku 1921 r. zdemobilizowana.

W 1921 r. członek Komitetu Pomocy Jeńcom i Repatriantom z Rosji w Baranowiczach.

W latach 1922–1923 działała wśród polskich robotników w Bochum, Essen, Dortmundzie, Szczecinie i Berlinie. Po powrocie do kraju od 1924 do 1934 r. pracowała w Dyrekcji Funduszu Bezrobocia.

Działaczka organizacji kombatanckich. Była członkiem prezydium Zarządu Głównego Federacji Polskich Związków Obrońców Ojczyzny, oraz członkiem zarządu Unii Polskich Związków Obrończyń Ojczyzny. W latach 1935–1938 była senatorem RP z województwa warszawskiego. Należała do „Naprawy”.

Podczas II wojny światowej uczestniczyła w konspiracji w szeregach SZP/ZWZ/AK. Zaprzysiężona 27 września 1939 r. z gen. M. Tokarzewskim-Karaszewiczem. Od roku 1941 należała do organizacji  sabotażowo-dywersyjna ZWZ Związek Odwetu, od roku 1942 w ścisłym sztabie grupy Dywersji i Sabotażu Kobiet „Dysk”. Służyła jako kurier głębokiego wywiadu, podróżując do Wiednia i Heidelbergu. Aresztowana przez Niemców 8 kwietnia 1943 r. w Wiedniu. Torturowana, usiłowała popełnić samobójstwo przegryzając sobie żyły. Odratowana, od 9 lipca do 23 września 1944 r. przebywała w obozie koncentracyjnym w Auschwitz (nr obozowy 63 549). 22 lutego 1945 r. skazana na śmierć, jednak z powodu braku gilotyny w Wiedniu wyroku na niej nie wykonano. 7 kwietnia 1945 r. po zajęciu Wiednia przez Armię Czerwoną zwolniona ze szpitala więziennego.

Po zakończeniu wojny mieszkała w Warszawie, w skrajnej nędzy i zapomnieniu.

Zmarła 21 czerwca 1967 r. w Warszawie i została pochowana na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym na Powązkach kwat. 186.

Od 1926 r. zamężna z Adolfem Macieszą.

Odznaczona orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości z mieczami i Krzyżem Walecznych.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 156/1931
Źródła

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1994; S. Łoza, Czy wiesz kto to jest?, Warszawa 1938; „Monitor Polski” nr 156/1931; Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny t. IV, Warszawa 2009; I. Ziemiański, Praca kobiet w POW–Wschód, Warszawa 1933.