Bojownikom niepodległości

Wojciech Halczyn

(1863-1932)

halczyn wojciechUrodził się 4 października 1863 r. w Lendaku na Spiszu w biednej rodzinie chłopskiej.

Kształcił się w rodzinnej wsi w katolickiej szkole ludowej z słowackim językiem nauczania.

Początkowo pracował przy wypasie owiec w Tatrach Bielskich i Wysokich (w Kieżmarskiej Dolinie), potem był robotnikiem leśnym. W latach 1897-1904 przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie próbował bezskutecznie zgromadzić większe oszczędności. Po powrocie pracował na własnym niewielkim gospodarstwie rolnym w Lendaku. Wobec silnej madziaryzacji i słowakizacji Spisza zaangażował się w obronę języka polskiego. Przed 1914 r. należał do kółka czytelniczego w Lendaku, które sprowadzało polskie książki i pisma z „Koła Spiżowego” im. Klaudyny Potockiej Towarzystwa Szkoły Ludowej we Krakowie. 

W czasie I wojny światowej, w latach 1914-1918, służył w armii austro-węgierskiej.

W latach 1919-1920 uczestniczył w działalności polskiego Komitetu Obrony Spisza, Orawy,  Czadeckiego i Podhala, a następnie Głównego Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego. W kwietniu 1919 r. z ks. Ferdynandem Machayem, Piotrem Borowym z Orawy i Kazimierzem Rouppertem członek delegacji wysłanej przez rząd polski do Paryża. Po odwołaniu plebiscytu i ustaleniu granicy polsko-czechosłowackiej, decyzją Konferencji Ambasadorów państw alianckich w 1920 r., jego rodzinny Lendak znalazł się w Czechosłowacji. Obawiając się represji ze strony władz czechosłowackich pozostał w Nowym Targu. Korzystając z ogłoszonej amnestii przez rząd czechosłowacki powrócił na początku 1921 r. do Lendaku. Zbudował dom, utrzymywał się z pracy na roli i w lesie, szył portki góralskie.

Zmarł 5 sierpnia 1932 r. w Lendaku i został pochowany na tamtejszym Cmentarzu Parafialnym.

Pośmiertnie odznaczony Medalem Niepodległości.

Żonaty, miał siedmioro dzieci m.in. synów Antoniego i Stefana oraz córki Reginę i Marię (ur. 1 V 1913).

Jego pamięci poświęcono tablicę na budynku Gminnej Biblioteki Publicznej w Łapszach Niżnych na Spiszu, jest patronem ulicy w Krakowie.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 64/1937
Źródła

L. Dall, Spiszacy odznaczeni Krzyżami i Medalami Niepodległości. Słownik biograficzny, Zakopane 2022;  A. Jazowski, Wojciecha Halczyna trudna droga do Polski, „Podhalanka” nr 1/1983; „Monitor Polski” nr 64/1937; Z. i W.H. Paryscy, Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Poronin 1995; J.M. Roszkowski, „Zapomniane Kresy”: Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości Polaków 1895-1925, Nowy Targ – Zakopane 2011; T.M. Trajdos, w: Spisz i Orawa w 75 rocznicę powrotu do Polski północnych części obu ziem, Kraków 1995.