Zbigniew Wincenty Brochwicz–Lewiński

Urodził się 16 grudnia 1877 r. w Kielcach. Syn Marcelego, lekarza, i Aleksandry z Szymkiewiczów. Ukończył gimnazjum w Warszawie (1895 r.) oraz Wydz. Architektury Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu (1903 r.). Od 1 grudnia 1895 r. odbywał obowiązkową służbę wojskową w armii rosyjskiej w charakterze jednorocznego ochotnika. Służył w petersburskim Lejb-Gwardyjskim Izmajłowskim Pułku. W związku z wojną rosyjsko-japońską jako chor. rez. kaw. powołany do służby czynnej, wyemigrował do zaboru austriackiego (1904 r.), osiedlając się na stałe we Lwowie. Otworzył tam własne przedsiębiorstwo budowlane i wkrótce został jednym z bardziej znanych architektów lwowskich. Projektował budynki mieszkalne oraz m.in. gmach lwowskiej dyrekcji kolei. Od 1910 r. należał do Polowych Drużyn „Sokoła”, w chwili wybuchu I wojny światowej wstąpił do Zw. Strzeleckiego. Zorganizowawszy oddziałek konny dołączył do oddziału Ludwika Klucznika, a z nim 23 września 1914 r. do szwadronu Władysława Prażmowskiego-Beliny. Wysłany do prac organizacyjno-werbunkowych sformował w okolicy Częstochowy i Radomska dwa oddziały, po czym na czele jednego z nich powrócił do szw. Awansowany w lipcu 1915 r. na ppor. kaw., dowodził III plut. 3 szw., następnie służył w 4 szw. Był także adiutantem pułku i dowódcą szw. Po kryzysie przysięgowym przewodniczył komisji likwidacyjnej 1 puł LP. Po przejściu II Brygady przez front pod Rarańczą przedostał się do Warszawy, gdzie należał do POW. Wysłany na Zamojszczyznę (listopad 1918), był tam komendantem obwodu. Jednocześnie podjął pracę zawodową jako asystent na Politechnice Warszawskiej. Po rozbrojeniu okupantów zorganizował 5 szw. 1 pszwol, z którym od listopada 1918 do marca 1919 r. walczył z Ukraińcami na Wołyniu. 17 grudnia 1918 r. mianowany por. kaw. Wraz ze szw. powrócił do Warszawy, gdzie wcielono go do późniejszego 3 psk. 1 grudnia awansował na rtm. kaw. Odkomenderowany 2 stycznia 1920 r. do Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, po przerwaniu kursu (17 kwietnia) został oficerem operacyjnym GO Jazdy gen. Jana Romera, grupy gen. Aleksandra Karnickiego i gen. Jana Sawickiego, a od 24 lipca 1920 r. – zastępcą dowódcy 9 puł. 15 sierpnia mianowany mjr. kaw. (ze starszeństwem z 1 kwietnia), 16 sierpnia objął dowództwo 12 puł. Już 19 sierpnia został ciężko ranny w brzuch i pierś w szarży pod Żółtańcami. Leczył się w szpitalu we Lwowie. Po wyleczeniu się z ran w okresie od 2 stycznia do połowy września 1921 r. uczęszczał na kurs Szkoły Sztabu Generalnego, po czym objął stanowisko oficera sztabu w Inspektoracie Jazdy przy Inspektoracie Armii nr 2, a potem w Inspektoracie Jazdy. Zweryfikowany jako ppłk SG kaw. z 1 czerwca 1919, 20 sierpnia 1922 r. wyznaczony na dowódcę 19 puł (formalnie od 31 października), sprawował je do 6 października 1927 r. Z dniem 1 stycznia 1927 r. awansował na płk. SG kaw. Od grudnia tego roku był szefem Dep. Kawalerii MSWojsk, a od października 1931 r. szefem wydz. kawalerii dywizyjnej w GISZ. W 1938 r. został oficerem do prac PW Konnego w GISZ. Pracował społecznie m.in. jako prezes Polskiego Zw. Jeździeckiego. Podczas kampanii 1939 r. od 1 września był kierownikiem samodzielnego referatu personalnego w Kwaterze Głównej Naczelnego Wodza. Podczas działań organizował oddziały w rejonie Brodów. Po przedostaniu się do Francji komendant Centrum Wyszkolenia Oficerów w Ancenis. W latach 1940-1941 był opiekunem rodzin wojskowych w Szkocji, zaś w latach 1945-1947 (?) w 2 KP we Włoszech i Wlk. Brytanii. W 1944 r. redagował pismo Fakty i Dokumenty Chwili, wydawane na terenie Szkocji. Po wojnie osiedlił się na terenie Szkocji. Poświęcił się twórczości malarskiej – jego prace były wystawiane m.in. w Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Londynie. Zmarł 19 grudnia 1951 r. w Glasgow i tam został pochowany. Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, orderem Polonia Restituta 4 kl., dwukrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, bułgarskim orderem Św. Aleksandra 3 kl. oraz francuską Legią Honorową 5 kl. i rumuńskim orderem Korony. Opublikował: Łaskawe kule, „Polska Zbrojna” nr 78/1939; Pod Limanową, „Beliniak” nr 1/1950; Z kartki niezapisanego pamiętnika, „Beliniak” nr 3-4/1953.