Bojownikom niepodległości

Zygmunt Antoni Brockhusen

(1894–1981)

Urodził się 17 stycznia 1894 r. w Warszawie. Syn Bogdana, ziemianina, i Marii z Oranowskich.
Uczestnik strajku szkolnego (1905 r.). Następnie uczył się na kompletach, w gimnazjum im. M. Reja, a od 1912 r. w gimnazjum Mariana Rychłowskiego, w którym w 1914 r. uzyskał maturę.
W czasie I wojny światowej w lutym 1915 r. powołany do armii rosyjskiej, początkowo służył w 80 zapasowym baonie piechoty. W okresie od kwietnia do sierpnia uczył się w szkole chorążych w Moskwie. Po jej ukończeniu dowodził plut. 265 baonu piechoty.
Od grudnia 1915 r. dowódca plut. Brygady Strzelców Polskich. Od lutego 1917 r. dowodził komp. 3 psp w Dywizji Strzelców Polskich. Po sformowaniu I KP od września oficer 10 psp. Był dowódcą kursu oficerskiego i dowódcą komp., a także (listopad 1917-styczeń 1918) dowódcą baonu. Uczestniczył w walkach z bolszewikami. Po demobilizacji korpusu w czerwcu 1918 r. powrócił do Warszawy.
Od października studiował na Wydz. Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Brał udział w rozbrajaniu Niemców w Łodzi (11-12 listopada), po czym wstąpił do WP. Dowodził komp. 28 pp, Legią Akademicką (od grudnia), był adiutantem tego pułku (od lutego 1919 r.) oraz (od maja) adiutantem baonu zapasowego. W lipcu został referentem w sztabie 10 DP. W tym samym miesiącu przeniesiony na stanowisko oficera ordynansowego dowódcy IX BP. W kwietniu 1920 r. objął funkcję referenta sekcji mobilizacyjnej Oddz. I MSWojsk. W lipcu przeszedł do służby liniowej. Dowodził oddziałem szturmowym pociągu pancernego „Zagończyk”. Na tym stanowisku wyróżnił się w walkach z bolszewikami.
Od kwietnia 1921 r. dowodził tym pociągiem. Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919 r., usiłował kontynuować studia (w październiku 1922 i październiku 1925 r.). Od lutego 1924 r. służył w 30 pp. Ukończył kurs doszkolenia młodszych oficerów w Chełmnie (maj-październik 1924), po czym powrócił do pułku, obejmując dowództwo komp. Awansowany na mjr. piech. (ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 r.), od maja 1925 r. dowodził baonem. W lipcu 1926 r. przeniesiony do dyspozycji dowódcy OK nr I, od października był komendantem składnicy wojennej 54 pp. W marcu 1927 r. został dowódcą I baonu 69 pp. W okresie od października do grudnia 1928 r. przebywał na kursie dla oficerów sztabowych w Centralnej Szkole Strzelniczej w Toruniu. Od kwietnia 1930 r. służył w PKU Łódź-Miasto II. Był kierownikiem referatu, a od listopada jej komendantem. Z dniem 31 sierpnia 1934 r. z dyspozycji dowódcy OK nr IV przeniesiony w stan spoczynku.
Mieszkał w Warszawie. Od października 1935 r. kontynuował studia na drugim roku Wydz. Prawa Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego.
Od kwietnia 1943 r. uczestniczył w działalności konspiracyjnej w Stronnictwie Narodowym ps. „Antoni”, „2339”. Od listopada dowodził baonem Narodowej Organizacji Wojskowej-AK „Antoni”. W lipcu 1944 r. baon ten włączono do odwodu komendanta Okręgu Warszawa AK. Podczas powstania warszawskiego dowodził tym baonem podczas walk na Woli. Ranny 6 sierpnia na cmentarzu ewangelickim. Po wcieleniu resztek baonu do baonu „Gustaw” od 10 sierpnia sprawował funkcję komendanta kwatery głównej grupy „Północ”. Z dniem 1 września przeniesiono go do dyspozycji komendanta Obwodu Śródmieście Okręgu Warszawa AK. Po kapitulacji oddziałów powstańczych (2 października) dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał kolejno w oflagach w Bergen-Belsen, Fallingbostel, Gross-Born, Sandbostel i w Lubece, gdzie 2 maja 1945 r. uwolniły go wojska brytyjskie.
Od lipca 1945 r. dowodził I baonem oficerskim III Zgrupowania w Glashütte. Jesienią 1946 r. powrócił do kraju.
Zamieszkał w Łodzi, gdzie pracował w Zjednoczeniu Przemysłu Artykułów Technicznych. W 1968 r. przeszedł na emeryturę.
Zmarł 16 lutego 1981 r. w Łodzi. Pochowany na Cmentarzu Parafialnym na Powązkach w Warszawie kwat. 46.
Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, złotym Krzyżem Zasługi, w PRL otrzymał order Odrodzenia Polski 5 kl.
Żonaty (od 1921 r.) z Heleną Sikorską, miał z nią syna Bogdana (1924-31 VII.1943), żołnierza AK, poległego
podczas akcji bojowej w Warszawie. Po jej śmierci (od 1946 r.) z Krystyną Skórką, z którą miał córkę Barbarę (ur. 1947) zamężną Mc Millan, bibliotekarkę, oraz syna Zygmunta (ur. 1954), nauczyciela.

Informacja o przyznaniu odznaczenia
Monitor Polski nr 6/1934
Źródła

A.K. Kunert, Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1944 t. 3, Warszawa 1991; „Monitor Polski” nr 6/1934; Rocznik oficerski 1923, 1924, 1928, 1932.