Zygmunt Michał Berling

Urodził się 27 kwietnia 1896 r. w Limanowej. Syn Michała, urzędnika, oraz Aurelii z Russeków.

Początkowo (od 1 września 1903 r.) uczęszczał do szkoły ludowej w Zabłociu koło Żywca, zaś od 1905 r. przez dwa lata uczył się w szkole ludowej w Nowym Sączu. Od 1907 r. kształcił się w I gimnazjum, po czym w 1908 r. przeniósł się do tamtejszego II gimnazjum, w którym w 1915 r. uzyskał maturę.

Od 1908 r. należał do „Filarecji”, zaś w 1913 r. wstąpił do Zw. Strzeleckiego. Ukończył kurs podoficerski tej organizacji.

W czasie I wojny światowej od sierpnia 1914 r. w Legionach Polskich ps. „Żuk”. Przydzielony do 2 pp LP, w stopniu plut. sprawował funkcję zastępcy dowódcy II plut. 13 komp. Ranny 29 października pod Mołotkowem, leczył się w szpitalu w m. Truda na Węgrzech. Wkrótce po powrocie do pułku powtórnie ranny 24 stycznia 1915 r. pod Rałajłową, przebywał na leczeniu w Dombo. Po wyleczeniu się z ran jako sierż. został szefem kompanii etapowej w Kiralymczo. W kwietniu 1915 r. razem z baonem przybył do Królestwa Polskiego, zaś 11 maja wcielono go do tworzonego 4 pp LP. Dowodził III plut. 9 komp., 20 sierpnia mianowany chor. piech. W grudniu został adiutantem III baonu, zaś 9 stycznia 1916 r. dowódcą 9 komp. Ciężko ranny 3 sierpnia pod Rudką Miryńską, leczył się w szpitalach w Kowlu, Krakowie i Nowym Sączu. Z dniem 1 listopada 1916 r. awansował na ppor. piech. Wiosną 1917 r. przebywał na kursie wyszkolenia nr 4.

Po kryzysie przysięgowym we wrześniu przeszedł do Polskiego Korpusu Posiłkowego. Dowodził 8 komp. w baonie uzupełniającym PKP w Bolechowie. W następstwie przejścia II Brygady przez front pod Rarańczą (15/16 lutego 1918) internowany przez Austriaków w Dulfalvie.

Zwolniony 18 kwietnia 1918 r., został wcielony do c.k. armii. Służył w 3 komp. 32 pp Obrony Krajowej. Walczył na froncie włoskim, po czym pełnił służbę w baonie zapasowym tego pułku w Bochni. W 1918 r. podjął studia na Wydz. Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego (ukończył je w 1927 r.).

Po rozbrojeniu Austriaków w formowanym 4 pp leg objął dowództwo 10 komp. 15 listopada awansował na por. piech. (ze starszeństwem z 1 kwietnia). 8 stycznia 1919 r. wyruszył na front ukraiński. Brał udział w walkach w rejonie Lwowa w składzie grupy płk. Władysława Sikorskiego. W lipcu objął dowództwo komp. i szkoły podoficerskiej, zaś 14 listopada baonu zapasowego 4 pp leg. W lutym 1920 r. mianowany kpt. piech., otrzymał dowództwo 5 kieleckiego baonu etapowego, na czele którego uczestniczył w walkach polsko-bolszewickich. Od lutego 1921 r. dowódca wołyńskiego baonu etapowego.

W styczniu 1922 r. został dowódcą II baonu 4 pp leg. Zweryfikowany jako kpt. piech. z 1 czerwca 1919, z dniem 1 lipca 1923 r. awansował na mjr. piech. Od września 1924 r. dowódca III baonu 59 pp. Był też adiutantem pułku i referentem jego wyszkolenia. W latach 1923-1925 studiował w WSWoj w Warszawie. Po jej ukończeniu w listopadzie 1925 r. objął funkcję szefa sztabu 15 DP. Podczas przewrotu majowego 1926 r. opowiedział się po stronie marsz. J. Piłsudskiego, w związku z czym został aresztowany przez oficerów dywizji wiernych rządowi. W lutym 1927 r. otrzymał stanowisko szefa oddz. ogólnego DOK nr V w Krakowie, zaś w listopadzie 1929 r. szefa wydz. biura ogólno-organizacyjnego Oddz. I MSWojsk. 1 stycznia 1931 r. awansowany na ppłk. dypl. piech., wkrótce potem został szefem sztabu OK nr V. W listopadzie 1932 r. mianowany zastępcą dowódcy 6 pp leg, w okresie od 13 listopada 1935 do 2 kwietnia 1937 r. był jego dowódcą. Następnie do marca 1939 r. dowodził 4 pp leg. Wobec konfliktów z przełożonymi i stwierdzonymi zaniedbaniami został przeniesiony do dyspozycji dowódcy OK nr X, zaś 31 lipca w stan spoczynku.

Od 1 lipca odbywał praktykę w Ministerstwie Przemysłu i Handlu.

Podczas kampanii 1939 r. 10 września przydzielony w Brześciu nad Bugiem do obrony Warszawy, wobec niemożności dotarcia do niej skierował się do Wilna. Po wkroczeniu Armii Czerwonej do miasta pozostał w Wilnie. Aresztowany 4 października przez Sowietów, po krótkim pobycie w więzieniach w Wilnie i Radoszkowicach, w końcu miesiąca został osadzony w obozie jenieckim w Starobielsku. Tam należał do grona nielicznych, którzy zadeklarowali chęć pozostania, w wypadku zwolnienia, w ZSSR. W czasie likwidacji obozu 25 kwietnia 1940 r. wywieziony do obozu w Pawliszczew Borze, a potem w Griazowcu (czerwiec 1940 r.). 10 października wysłany do Moskwy, został osadzony w więzieniu na Butyrkach, a potem na Łubiance. W związku z deklaracją współpracy z władzami sowieckimi 31 października przewieziono go do Małachówki koło Moskwy. Tam był przywódcą grupy oficerów pragnących ścisłej współpracy z ZSSR. Wyraził zgodę na kierowanie pracami organizacyjnymi nad tworzeniem w ramach Armii Czerwonej polskiej dywizji. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej zadeklarował chęć wstąpienia w stopniu szer. do Armii Czerwonej.

Po podpisaniu umowy Sikorski-Majski przydzielony do WP; na przełomie sierpnia i września 1941 r. objął funkcję szefa sztabu 5 DP. Wobec konfliktu z dowódcą dywizji 4 lutego 1942 r. odwołany ze stanowiska, przeszedł do dyspozycji dowództwa Armii Polskiej w ZSSR. 4 marca został komendantem bazy ewakuacyjnej w Krasnowodzku. Po ewakuacji armii dopuścił się dezercji, pozostając w ZSSR. Wyrokiem sądu polowego nr 12 Armii Polskiej na Wschodzie z 26 lipca 1943 r. skazany na karę śmierci.

Przebywał w Moskwie, gdzie nawiązał ścisły kontakt z polskimi działaczami komunistycznymi. Za zgodą Sowietów jako płk dypl. piech. od 6 maja do 20 listopada 1943 r. dowodził sformowaną przez siebie 1 DP m.in. w bitwie pod Lenino. 10 sierpnia uchwałą Rady Komisarzy Ludowych ZSSR mianowany gen. mjr. oraz dowódcą 1 Korpusu PSZ w ZSSR. Po przekształceniu korpusu od 16 marca do 4 października 1944 r. stał na czele Armii Polskiej w ZSSR (od 29 lipca 1 Armii). 16 marca awansował na gen. lejtn. Po wkroczeniu jego oddziałów na teren obecnej Polski 22 lipca został zastępcą Naczelnego Dowódcy WP. Równocześnie był członkiem prezydium PKWN (zastępca naczelnika resortu obrony) oraz posłem do KRN. Brał aktywny udział w organizowaniu pomocy dla powstania warszawskiego.

Wskutek m.in. konfliktów z polskimi przywódcami komunistycznymi w końcu listopada 1944 r. odwołany z zajmowanych stanowisk i wysłany do Moskwy. Tam w okresie od 30 marca 1945 do 19 stycznia 1946 r. studiował w Wyższej Wojskowej Akademii Sił Zbrojnych im. K. Woroszyłowa. Po dłuższych staraniach 10 lutego 1947 r. zdołał powrócić do Warszawy.

12 kwietnia tego roku mianowany komendantem grupy przygotowawczej Akademii Sztabu Generalnego, zajmował się tworzeniem tej uczelni; z dniem 1 sierpnia został urlopowany. Ostatecznie 10 lutego 1948 r. otrzymał funkcję komendanta ASG, którą piastował do 10 kwietnia 1953 r. Przeniesiony do dyspozycji MON, z dniem 6 sierpnia przeszedł w stan spoczynku.

8 sierpnia objął stanowisko wiceministra w Ministerstwie PGR (zajmował je do października 1956 r.). Po kilku miesiącach został generalnym inspektorem łowieckim w randze wiceministra w Ministerstwie Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Był także prezesem Polskiego Zw. Łowieckiego. 12 października 1963 r. awansował na gen. broni w stanie spoczynku.

Od 1965 r. członek PZPR. Był także działaczem ZBoWiD – należał do Rady Naczelnej i prezydium Zarządu Głównego tej organizacji. Od 1972 r. honorowy prezes Tow. Miłośników Ziemi Limanowskiej.

W 1970 r. przeszedł na emeryturę. Zamieszkał wówczas w Rajskiem, a potem w Warszawie i od 1976 r. w Zalesiu Dolnym.

Zmarł 11 lipca 1980 r. w Konstancinie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie kwat. A-6.

Odznaczony orderem Virtuti Militari 5 kl., Krzyżem Niepodległości, trzykrotnie Krzyżem Walecznych i złotym Krzyżem Zasługi, w PRL otrzymał Order Budowniczego Polski Ludowej, Sztandaru Pracy 1 kl., Krzyża Grunwaldu 1 kl., Odrodzenia Polski 1 i 2 kl. oraz sowieckie ordery: Lenina (dwukrotnie) i Przyjaźni Narodów.