Józef Piłsudski herbu własnego, urodził się 5 grudnia 1867 roku w Zułowie na Wileńszczyźnie. w rodzinie o tradycjach patriotycznych. Ojciec, Józef Wincenty (1833–1902), był podczas powstania styczniowego 1863–1864 komisarzem Rządu Narodowego na powiat rosieński, matka – Maria z Billewiczów (1842–1884) – pochodziła ze znanego rodu szlacheckiego herbu Mogiła. Miał jedenaścioro rodzeństwa.
W roku 1877 został uczniem I Gimnazjum Rządowego w Wilnie, uzyskując w nim w 1885 r. maturę. Studiował na uniwersytecie w Charkowie. W tym czasie należał do studenckiego kółka samokształceniowego będącego pod wpływem „Narodnej Woli”. Zamieszany w przygotowania do zamachu na cara Aleksandra III, w 1887 roku został aresztowany przez władze rosyjskie. Skazany na pięcioletnie zesłanie na Syberię, po odbyciu kary osiadł w Wilnie.
Od 1893 roku członek Polskiej Partii Socjalistycznej, a od roku 1894 jej Centralnego Komitetu Robotniczego. Był inicjatorem powstania, potem redaktorem i drukarzem pisma „Robotnik”. Aresztowany w 1900 roku przez władze rosyjskie, w 1901 zbiegł ze szpitala w Petersburgu i przedostał się do Galicji. Należał do ścisłego kierownictwa PPS. W czasie rewolucji 1904–1906 zorganizował Organizację Bojową. Po rozłamie w partii należał do przywódców PPS-Frakcji Rewolucyjnej. Kierował akcją zdobycia pieniędzy na stacji w Bezdanach (1908).
Był twórcą polskiego niepodległościowego czynu zbrojnego. Kierował Związkiem Walki Czynnej (od 1908) i Związkiem Strzeleckim (1910).
Po wybuchu I wojny światowej usiłował bez powodzenia wzniecić antyrosyjskie powstanie w Kongresówce, kierując akcją I Kompanii Kadrowej. Kiedy Naczelny Komitet Narodowy utworzył Legiony Polskie u boku armii austro-węgierskiej – dowodził ich Pierwszą Brygadą. I Brygady Legionów, walczącej boku Austro-Węgier (1914–1916), jednocześnie przywódcą polskiego ruchu niepodległościowego. Od 1917 roku więziony przez Niemców.
Zwolniony w listopadzie 1918 roku, został Naczelnikiem Państwa i Naczelnym Wodzem armii polskiej. Był zwolennikiem państwa federacyjnego. Współpracował z państwami podbitymi niegdyś przez Rosję. Zwycięski wódz w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Osobiście dowodził w 1920 roku w operacji kijowskiej, w bitwie warszawskiej i niemeńskiej. Jego dowodzenie w bitwie warszawskiej wyprzedziło myśl wojskową o 20 lat. W roku 1920 roku mianowany został Pierwszym Marszałkiem Polski.
Główny ojciec niepodległości Polski, funkcję Naczelnika Państwa sprawował do 1922 roku. Z jego inicjatywy już w 1918 roku kobiety w Polsce uzyskały prawa wyborcze.
Po zamordowaniu pierwszego prezydenta Gabriela Narutowicza wycofał się z życia publicznego. Do władzy w państwie powrócił drogą przewrotu wojskowego w maju 1926 roku. Był dwukrotnie premierem Polski (1926–1928, 1930), ministrem Spraw Wojskowych i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Starał się o umocnienie pozycji międzynarodowej Polski, zawierając w roku 1934 dwa układy o nieagresji: z Niemcami i Związkiem Sowieckim. Był jednak realistą – mówił, że dały one Polsce jeszcze pięć lat pokoju…
Wywarł decydujący wpływ na kształt polityki wewnętrznej i zagranicznej II RP.
Zmarł 12 maja 1935 roku w Warszawie, Został pochowany w krypcie pod Wieżą Srebrnych Dzwonów na Wawelu. Jego serce zostało złożone w grobie jego matki na cmentarzu Na Rossie w Wilnie.